اعرج

اعرج \aʾraj\، ابوداوود (يـا ابوحازم‌) عبدالرحمان‌ بـن‌ هرمز (د 117 ق / 735 م)، مشهور به‌ ابن‌هرمز، از تابعان‌ مدينه‌. وی مولای محمد بن‌ ربيعة بن‌ حارث‌ بن‌ عبدالمطلب‌ بود (ابن‌‌سعد، 5 / 283؛ ابن‌‌حبان‌، 5 / 107). ذهبی‌ سن‌ اعرج‌ را هنگام‌ مرگ‌ بيش‌‌از 80 سال‌ تخمین زده است‌ (5 / 70؛ قس‌: خطيب‌، 262). 
اعرج‌ در تاريخ‌ نحو عربی‌ و روند تحول‌ آن‌، در نقطۀ حساسی‌ جـای گرفته‌،‌ و در صف‌ ابـوالاسود، يعنـی‌ نخستين‌ نحوشناسان، آمده‌ است‌ (برای نمونه، نک‍ : سیرافی، 21-22؛ ابن‌ندیم، 45؛ نیز زبیدی، 11-12). وی در علم قرائت و نقل حدیث نیز دست داشته است (نک‍ : ابن‌جزری، 1 / 381؛ ابن‌عساکر، 10 / 237). 

مآخذ

ابن‌‌جزری، محمد، غاية النهاية، به‌‌كوشش‌ برگشترسر، قاهره‌، 1351 ق / 1932 م؛ ابن‌‌حبان‌، محمد، الثقات‌، حيدرآباد دكن‌، 1399 ق / 1979 م؛ ابن‌‌سعد، محمد، الطبقات‌ الكبرى، بيروت‌، دار صادر؛ ابن‌‌عساكر، علی‌، تاريخ‌ مدينة دمشق‌، عمان‌، دار البشير؛ ابن‌نديم‌، الفهرست‌؛ خطيب‌ بغدادی، احمد، السابق‌ و اللاحق‌، به‌‌كوشش‌ محمد بن‌ مطر زهرانی‌، رياض‌، 1402 ق / 1982 م؛ ذهبی‌، محمد، سير اعلام‌ النبلاء، به‌‌كوشش‌ شعيب‌ ارنؤوط و ديگران‌، بيروت‌، 1405 ق / 1985 م؛ زبيدی، محمد، طبقات‌ النحويين‌ و اللغويين‌، قاهره‌، 1973 م؛ سيرافی‌، حسن‌، اخبار النحويين‌ البصريين‌، به‌‌كوشش‌ فريتس‌ كرنكو، بيروت‌، 1936 م. 

جعفر شعار (دبا)