غمباد

غَمْباد، نوعی ورم، که در گلو، سرِ دل و سرِ کتف عارض می‌شود؛ به آن غمباده و بادرنگ هم گفته‌اند (برهان ... ، ذیل غمباده؛ هدایت، 140). در میبد به فتق شکم نیز غمباد می‌گویند و برخی زنان هنگام زایمان دچار این عارضه می‌شوند (جانب‌اللٰهی، تحقیقات ... ). 
مردم علت آن را غم‌وغصۀ بسیار (اعلم، 23؛ کریمان، 2 / 951؛ برهان، همانجا؛ نفیسی، علی‌اکبر، ذیل غمباده؛ هدایت، همانجا؛ رضایی، 740)، و برخی آن را در اثر باد موجود در بدن می‌دانند (مقدم، 442). برخی نیز بر این باورند که اگر کسی پس از گریۀ زیاد، آب نخورد و بخوابد، غمباد می‌گیرد (شاملو، 79). 
در کتابهای خواب‌گزاری نیز دربارۀ غمباد مطالبی آمده است، ازجمله اینکه اگر شخصی در خواب ببیند که غمباد دارد و روی شکمش برجستگی به وجود آمده است، از جانب همسرش سودی عاید وی می‌‌گردد که به اندازۀ همان غمباد کم یا زیاد است؛ اگر غمباد بزرگ باشد، سود بسیار، و اگر کوچک باشد، سود نیز قلیل است (نک‍ : مطیعی، بش‍‌ ). 
مردمان ایل بختیاری برای درمان غمباد ریشۀ گیاهانی چون باباآدم، بادرنجبویه، اریسا، شادارو، چوپان چرز و مامیران را می‌کوبند و با عسل مخلوط می‌کنند و روزی یک قاشق می‌خورند (محمدی، 96)؛ آنها در قدیم برای درمان غمباد، خال‌کوبی (ه‍ م) نیز می‌کردند (نفیسی، ابوتراب، 34). در باور عمومی گفته می‌شود که سیر (مصطفوی، 2 / 413)، علف خنازیر آبی، دم شیر و جوشاندۀ ترتیزک برای درمان آن مفید است (عماد، 3 / 69-70، 104-105، 6 / 53-54). همچنین مخلوط کوبیدۀ پوست پرتقال و پوست لیمو و ضماد آنها روی موضع و تکرار آن هر صبح و شب، و نیز مالیدن آب گشنیز تازۀ کوبیده بر روی یک ورقۀ سربی و گذاشتن آن بر روی موضع و تکرار این عمل هر صبح، ظهر و شب، درمان غمباد است. 
در لرستان برای معالجۀ غمباد از ترتیزک آبی استفاده می‌کنند (مرادعلیوند، 51-52). در میبد برای درمان آن، نبات و تخم شبیت را می‌سایند و بر سر مریض می‌بندند (جانب‌اللٰهی، چهل گفتار ... ، 4 / 387). 

مآخذ

اعلم، هوشنگ، جستارهایی در تاریخ علوم دورۀ اسلامی، تهران، 1381 ش؛ برهان قاطع؛ جانب‌اللٰهی، محمدسعید، تحقیقات میدانی؛ همو، چهل گفتار در مردم‌شناسی میبد، تهران، 1390 ش؛ رضایی، جمال، بیرجندنامه، به کوشش محمود رفیعی، تهران، 1381 ش؛ شاملو، احمد، کتاب کوچه، حرف آ، تهران، 1357 ش؛ عماد، مهدی، شناسایی گیاهان دارویی و صنعتی جنگلی و مرتعی و موارد مصرف آنها، تهران، 1379 ش؛ کریمان، حسین، قصران، تهران، 1354 ش؛ محمدی احمدمحمودی، رستم، طب محلی و گیاهی بختیاری، شهرکرد، 1392 ش؛ مرادعلیوند، زهرا، نگاهی بر کاربرد رستنیهای خوارکی ـ دارویی لرستان، تهران، 1390 ش؛ مصطفوی، جلال، مجموعه آثار، به کوشش محسن ناصری و دیگران، تهران، 1387 ش؛ مطیعی، منوچهر، «تعبیر خواب غمباد»، ساعدنیوز (مل‍‌ )؛ مقدم (گل‌محمدی)، محمد، تویسرکان، تهران، 1378 ش؛ نفیسی، ابوتراب، «خاطراتی از وضع طبابت ایران در گذشته»، وحید، تهران، شم‍ 23؛ نفیسی، علی‌اکبر، فرهنگ، تهران، 1323 ش؛ هدایت، رضاقلی، فرهنگ انجمن‌آرای ناصری، تهران، 1338 ش؛ نیز: 

Saednews, www.saednews.com / fa / post / dream-interpretation-for-ghm. bad-xj (acc. Jan. 23, 2019). 
محمدسعید جانب‌اللٰهی