آرارات، کوه

آرارات، کوه [kūh-e ārārāt] (در ترکی: آغْری داغی؛ در ارمنی: ماسیس)، توده کوه آتش‌فشانی خاموشی که در شرقی‌ترین نقطۀ ترکیه، مشرف به محل تلاقی مرزهای ترکیه، ایران و ارمنستان قرار دارد. دامنه‌های شمالی و شرقی این کوه از دشت آبرفتی وسیع رودخانۀ اَرَس که حدود هزار متر از سطح دریا ارتفاع دارد، و دامنه‌های جنوب غربی آن از دشتی به ارتفاع حدود 500،1 متر بالاتر از سطح دریا سر برآورده‌اند. در قسمت غربی، گردنه‌ای کم‌ارتفاع این کوه را از رشته‌ای طولانی از دیگر کوههای آتش‌فشانی که به سمت غرب، تا کوههای توروس شرقی امتداد دارند، جدا می‌سازد. قطر رشته کوه آرارات حدود 40 کمـ‍ است.
آرارات از دو قله تشکیل شده است که رأس این دو حدود 11 کم‍ـ از یکدیگر فاصله دارند. آرارات بزرگ (بویوک آغری داغی) با ارتفاع حدود 137،5 متر بالاتر از سطح دریا، بلندترین قله در ترکیه به شمار می‌آید. آرارات کوچک (کوچوک آغری داغی) که تقریباً به شکل مخروط کامل است، حدود 895، 3 متر ارتفاع دارد. هر دو کوه محصول فورانهای آتش فشانی‌اند. اما اثری از دهانۀ آتش‌فشانی در آنها برجای نمانده است. قلۀ مخروطی و پوشیده از برف آرارات بزرگ با 267،4 متر ارتفاع از سطح دشتهای پیرامونش، منظره‌ای با شکوه دارد. برف مرز (حد برف) در این کوه به طور فصلی تغییر می‌پذیرد و در پایان تابستان تا ارتفاع 267،4 متری از سطح دریا عقب می‌نشیند. تنها یخچال طبیعی در جبهۀ شمالی آرارات بزرگ، در نزدیکی قلۀ آن قرار دارد. منطقۀ میانی آرارات، از 500،1 تا 500، 3 متری، پوشیده از درختان سرو کوهی و مراتعی است که کردهای ساکن منطقه گله‌های گوسفند خود را در آنها به چرا می‌برند. بیشتر بخشهای آرارات بزرگ پوشش درختی ندارد، اما آرارات کوچک دارای چند درختزار غان است. به رغم وجود پوشش برفی گسترده، منطقۀ آرارات با کمبود آب روبه‌روست.
از گذشته آرارات را همان کوهی می‌دانسته‌اند که کشتی نوح در پایان توفان در آنجا آرام گرفت. نام آرارات که در کتاب مقدس به همین‌شکل آمده‌است، برابر عبری واژۀ آشوری ـ بابلی اورارْتو است. اورارتو نام کشوری پادشاهی در منطقۀ میان رودهای ارس و دجلۀ علیا بود که دوران شکوفایی آن از سدۀ 9 تا 7ق‌م ادامه داشت. آرارات نزد ارمنیها کوهی مقدس است. آنها خود را نخستین مردمانی می‌دانند که پس از توفان نوح در جهان پدیدار شده‌اند. در گذشته، روستایی در دامنه‌های آرارات و بر فراز دشت ارس وجود داشت که برپایۀ باورهای محلی، نوح در آنجا محرابی برپا داشت و نخستین تاکستان را کاشت. ارمنیها در بالادست این روستا دیری برای بزرگداشت قدیس هاکوپ ساخته بودند که گفته می‌شود بارها و بارها تلاشی نافرجام در رسیدن به قلۀ کوه، برای یافتن کشتی نوح داشت. این روستا به همراه دیرقدیس هاکوپ و نمازخانۀ قدیس یعقوب نصیبینی که در مجاورت آن بود، به سبب زمین لرزه و بهمن 1840م به طور کامل از میان رفتند.
براساس باورهای محلی، کشتی نوح هنوز بر فراز قلۀ این کوه قرار دارد، اما به امر خداوند کسی نباید آن را ببیند. در 1829م شخصی آلمانی به نام یوهان یاکوب فون پاروت نخستین صعود موفقیت‌آمیز به آرارات را به ثبت رساند و از آن پس، کاشفان بسیاری که برخی از آنها ادعا کرده‌اند بقایای کشتی نوح را نیز دیده‌اند، به این کوه صعود کرده‌اند.    (105)