دای

دای، از عنوانها و منصبهای عـالی‌رتبـۀ کارگزاران و نواب دولت عثمانی در تونس طی قرون 10 و 11 ق / 16 و 17 م.
پس از پیروزی سنان پاشا بر اسپانیاییها و تصرف تونس در 982 ق / 1574 م و تبدیل این سرزمین به یکی از ایالات امپراتوری، حکومت آن دیار به پاشاهای منصوب از سوی باب عالی تفویض شد. در این ایالت مهم عثمانی، سپاهیان مشهور ینی‌چری بر امور نظامی غلبه داشتند و «دیوانی» که برای ادارۀ امور ینی‌چریها تأسیس شد، به‌زودی رشته‌های امور سیاسی را هم به دست گرفت. در سازمان ینی‌چری تونس، فرماندهان دسته‌های یک‌صد‌نفری را «دای» می‌خواندند. این دایها به‌سرعت قدرتمند شدند و پس از شورش خونین ینی‌چریها در 999-1000 ق / 1591 م، یکی از دایها به حکومت نشست و از آن پس، دایهای تونس را ینی‌چریها منصوب می‌کردند و پاشا به‌عنوان نمایندۀ سلطان، در حقیقت مقامی تشریفاتی بود.
از میان دایهای تونس، قره عثمان دای (حک‍ 1007- 1019 ق / 1598-1610 م) و یوسف دای (حک‍ 1019-1047 ق) از همه مشهورترند و تحولات بزرگ اقتصادی و آبادانیها تحت حاکمیت آنها در تونس پدید آمد. اما «دای»‌ها به‌تدریج مقهور «بای»‌ها شدند و سرانجام در 1117 ق / 1705 م، یکی از بایها به نام حسین ابن علی، سلسلۀ حسینیهای تونس را تأسیس کرد و حکومت دایها منقرض شد (نیز نک‍ : ه‍ د، بگ؛ تونس).

بخش تاریخ