دارالسلام

دارُالسَّلام، بزرگ‌ترین شهر تانزانیا و پایتخت پیشین این کشور. این شهر با جمعیتی حدود 000‘365‘4 تن (1391 ش / 2012 م)، در °6 و ´41 عرض جنوبی، و °39 و ´5 طول شرقی در کرانۀ اقیانوس هند، در شرق تانزانیا واقع است. دارالسلام مهم‌ترین بندر و مرکز صنعتی، تجارتی و سیاسی تانزانیا و بزرگ‌ترین بندر شرق افریقا به شمار می‌رود و به دروازۀ شرق افریقا شهرت دارد (تانزانیا ... ، .npn؛ EI 2, II / 128؛ امینی، 4).
شهر دارالسلام یکی از مراکز مهم مسلمانان در شرق افریقا ست. در این شهر، حدود 150 مسجد و 40 مدرسۀ اسلامی دایر است. بیشتر مسلمانان این شهر سنی و شافعی‌مذهب‌اند، اما گروههایی از پیروان دیگر مذاهب اسلامی مانند شاذِلیه، اباضیه، احمدیه (قادیانیه)، شیعیان شش‌امامی موسوم به بهره، اسماعیلیان آقاخانی و شیعیان خوجۀ دوازده‌امامی نیز در زمرۀ مسلمانان این شهر به ‌شمار می‌آیند (نک‍ : عرب‌احمدی، 143-152، 164- 169). دولت تانزانیا از دهۀ 1360 ش / 1980 م به‌بعد تلاش داشت تا پایتخت را از دارالسلام به شهر دودُما، در مرکز منتقل کند؛ اما این کار به‌سبب تنگناهای مالی سالها به تأخیر افتاد ( انکارتا؛ نیز کلمبیا).
هستۀ نخستین شهر دارالسلام در سدۀ 11 ق / 17 م، توسط گروهی از «وَبَرَوه»‌ها، که ترکیبی قومی از طوایف عرب و سواحلی «بَرَوه» بودند، نهاده شد. این کانون جمعیتی در آن زمان دهکده‌ای ماهیگیری بود که در زبان سواحلی، مزیزیما، به معنی شهر سلامت، خوانده می‌شد. این دهکده بعدها به‌سبب موقعیت سوق‌الجیشی و آبهای عمیق سواحل آن ــ کـه برای احداث بندرگاه منـاسب می‌نمود ــ توجه مجید ‌بن ‌سعید (حک‍ 1273- 1287 ق / 1857- 1870م) را به خود جلب کرد و وی در 1279 ق / 1826 م، در آنجا برای خود قصر و چند بنای دیگر ساخت و آنجا را دارالسلام نامید؛ اما پیش از پایان‌ کار ساختمان بندر در 1287 ق / 1870 م درگذشت. با مرگ سلطان مجید توسعۀ دارالسلام متوقف شد (امینی، 100؛ «دائرةالمعارف ... »، 131؛ انکارتا؛ بریتانیکا؛ کلمبیا).
پس از مرگ سلطان مجید، برادرش بَرغَش ‌بن ‌سعید (حک‍‌ 1287-1305 ق / 1870- 1888 م) زمام امور را به ‌دست گرفت (امینی، همانجا؛ پیرس، 135). در 1303 ق / 1886 م در پی کنفرانس برلین، انگلیس و آلمان بدون اطلاع برغش، سرزمینهای شرق افریقا را میان خود تقسیم کردند و در این میان، دارالسلام در محدودۀ تحت حاکمیت آلمان درآمد. برغش با ارسال تلگرامهایی به لندن و برلین به این قرارداد اعتراض کرد، اما به اعتراضات وی وقعی گذارده نشد؛ سرانجام در 1303 ق / 1886 م، مجبور به پذیرش این قرارداد شد. تا 1304 ق / 1887 م، بندر دارالسلام یک شهر کوچک ماهیگیری بود. در این سال، «شرکت افریقای شرقی آلمان» در پی سرکوب عشایر عرب بوشیری، این بندر را اشغال، و یک پایگاه در آن تأسیس کرد (بریتانیکا؛ انکارتا؛ کلمبیا؛ EI2، همانجا).
در 1309 ق / 1891 م، دارالسلام به‌عنوان مرکز اداری افریقای شرقی آلمان تعیین شد («دائرة‌المعارف»، نیز EI2، همانجاها). در زمان چیرگی آلمانها بر دارالسلام این شهر توسعه یافت و اسکلۀ طبیعی آن به داخل اقیانوس هند گسترش داده شد («شهرها ... »، I / 695). در 1318 ق / 1900 م، کار ساخت راه‌آهن دارالسلام به کیگوما آغاز شد و در 1325 ق / 1907 م، به پایان رسید. با احداث این راه‌ بر اهمیت سیاسی و تجاری دارالسلام افزوده شد ( افریقا ... ، 131؛ «دائرة‌المعارف»، 131, 542؛ کلمبیا).
در جریان جنگ جهانی اول، هنگامی‌که آلمانیها از انگلستان شکست خوردند، سواحل شرقی افریقا به‌ دست انگلیسیها افتاد. آنان این سرزمینها را تانگانیکا نامیدند و مرکز حاکمیت خود را در دارالسلام قرار دادند («شهرها»، همانجا). در دورۀ حکومت انگلیسیها، دارالسلام رشد اندکی داشت (همانجا). در این دوره، اروپاییان در دارالسلام در محلۀ اویستربِی و افریقاییها در محله‌های کاریاکو و ایلالای مستقر شدند و آن را گسترش دادند. همچنین شماری از مردم مستعمرات انگلیس در جنوب آسیا به دارالسلام مهاجرت کردند. پس از جنگ جهانی دوم، دارالسلام به‌سرعت رو به رشد نهاد (همانجا؛ انکارتا؛ «دائرة‌المعارف»، همانجاها). در نتیجۀ گسترش و نوسازی دارالسلام در این دوره ساختمانهای چندین‌طبقه و بیمارستان، مؤسسات آموزشی، دادگاه عالی و دیگر بناها مانند دانشگاه و بناهای دولتی در آن ساخته شد و ثروت و جمعیت دارالسلام رو به افزایش نهاد («شهرها»، همانجا؛ «دائرة‌المعارف»، 131؛ انکارتا؛ بریتانیکا؛ کلمبیا).
در پی تشکیل اتحاد ملی افریقایی تانگانیکا به رهبری نایرره در 1340 ش / 1961 م، تانگانیکا به استقلال رسید و دارالسلام به‌عنوان پایتخت آن تعیین گردید. با استقلال تانگانیکا مهاجرت از روستاها به دارالسلام افزایش یافت (لاپیدوس، 391؛ دیوید‌سن، 44؛ «دائرة‌المعارف»، همانجا). در 1343 ش / 1964 م، جمهوریهای تازه‌استقلال‌یافتۀ تانگانیکا و زنگبار متحد شدند و جمهوری متحد تانزانیا را تشکیل دادند و دارالسلام به‌عنوان پایتخت این جمهوری متحد تعیین شد (اولیور، 263؛ نیز نک‍ : ه‍‌ د، تانزانیا). در 1375 ش / 1996 م، مجلس ملی تانزانیا از دارالسلام به دودما (پایتخت جدید) منتقل شد، ولی بسیاری از ادارات دولتی همچنان در دارالسلام باقی ماند ( کلمبیا).

مآخذ

امینی، رحیم، تانزانیا، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، تهران، 1375 ش؛ عرب‌احمدی، امیر‌بهرام، تانزانیا، سرزمین همیشه‌سبز، تهران، 1384 ش؛ لاپیدوس، ایرا م.، تاریخ جوامع اسلامی (قرون نوزدهم و بیستم)، ترجمۀ محسن مدیر شانه‌چی، تهران، 1376 ش؛ نیز:

Africa a Handbook, ed. C. Legum, London, 1965; Britannica, 1989; The Columbia Encyclopedia, 6th edition, 2001-2007; Cities of the World, eds. M. W. Young and S. L. Stetler, Detroit, 1985; Davidson, B., Africa in Modern History, New York, 1981; EI2; Encarta, 2005; Encyclopedia of Twentieth- Century African History, eds. P. T. Zeleza and D. Eyoh, New York, 2003; Oliver, R. and J. D. Fage, A Short History of Africa, Maryland, 1973; Pearce, F. B., Zanzibar the Island Metropolis of Eastern Africa, London, 1967; Tanzania: Regions and Cities, www.citypoulation.de / Tanzania-Cities.html?admid=2342.

داود باقروند ارشد