آقامالیان

آقامالیان \āqāmāliyān\، آرماییس (1289-1364 ش)، کارگردان تئاتر و سینما. او در جلفای نخجوان متولد شد، در تبریز و ایروان به تحصیل نقاشی پرداخت و در 1309 ش برای ادامۀ تحصیل در مدرسۀ هنرهای دراماتیک به برلین رفت (هویان، 34؛ سیف، 1 / 39؛ بهارلو، 15). 
آقامالیان پس‌از بازگشت به ایران، میان سالهای 1314- 1318 ش، در جلفای اصفهان اقامت گزید و نمایشهایی را به صحنه برد که «کین» و «سیاوش و سودابه» از آن جمله‌اند. سپس به تبریز رفت و تا 1324 ش چندین نمایشنامه ازجمله «ناموس»، «خدایان قدیم» و «عاقبت شمار» را کارگردانی کرد. 
آقامالیان اولین کسی بود که طراحی صحنه را به‌صورت حرفه‌ای در ایران مطرح ساخت و با به کارگیری سکوی چرخان، دکور سادۀ نمایشها را به صحنه‌هایی متناسب با فضای نمایشی تغییر داد. صحنه‌های طراحی‌شدۀ او افزون بر هماهنگی با فضای نمایش، زیبا و کاربردی نیز بودند (غفاری، 213؛ هویان، همانجا؛ «آرماییس ... »، بش‍‌ ). او از 1325 ش فعالیتهای هنری خود را در تهران و در باشگاه تئاتر آرارات ادامه داد و با ساخت فیلم در جست‌وجوی داماد (1339 ش)، وارد عرصۀ سینما شد و پس‌از آن 8 فیلم دیگر ازجمله فرشته‌ای در خانۀ من (1342 ش) و دو انسان (1345 ش) را کارگردانی کرد (هویان، 34-35؛ بهارلو، همانجا؛ مهرابی، 96، 106، 116؛ امید، 316، 358). 

مآخذ

«آرماییس آقامالیان»، سوره‌سینما (مل‍‌ )؛ امید، جمال، تاریخ سینمای ایران، تهران، 1374 ش؛ بهارلو، عباس، دانشنامۀ سینمای ایران، تهران، 1383 ش؛ سیف، محسن، کارگردانان سینمای ایران، تهران، 1377 ش؛ مهرابی، مسعود، تاریخ سینمای ایران از آغاز تا سال 1357 ش، تهران، 1368 ش؛ هویان، آندرانیک، نقش ارمنیان در سینمای ایران، تهران، 1381 ش؛ نیز:

Ghaffari, F., «Iran», The World Encyclopedia of Contemporary Theatre, London, 1998, vol. V; Sourehcinema, www.sourehcinema.com / people / people.aspx?Id= 138204230005 (acc. Dec. 3, 2013).
مریم همایونی افشار