افشار، محمود

افشار \afšār\، محمود (نیز معروف به دکتر محمود افشار یزدی، 1272-1362 ش)، حقوقدان، بنیادگذار مجلۀ آینده، مؤلف و شاعر. او در یزد به ‌دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی را در مکتب‌خانه‌های قدیمی یزد و مدرسۀ مشیریۀ این شهر به پایان برد. در 13سالگی برای ادامۀ تحصیل راهی هندوستان شد و مقدمات علوم جدید و زبان انگلیسی را در آن دیار فراگرفت. پس از 3 سال به ایران بازگشت و تحصیلات خود را در مدرسۀ علوم سیاسی ادامه داد. با پایان‌گرفتن دورۀ سه‌سالۀ این مدرسه، راهی اروپا شد (افشار، گفتار ... ، 1 / 1-2، 2 / 25- 26؛ برقعی، 1 / 312؛ خلخالی، 2 / 30؛ خاضع، 2 / 363).
افشار در 1292 ش / 1913 م، در شهر لوزان سویس، در رشتۀ حقوق به ادامۀ تحصیل پرداخت و در 1915 م، موفق به دریافت درجۀ کارشناسی شد. اقامت او در اروپا نزدیک به 7 سال ادامه یافت. در پایان این مدت، از رسالۀ دکتری خود با عنوان سیاست اروپا در ایران، در رشتۀ حقوق سیاسی، دفاع کرد (افشار، همان، 2 / 26، سیاست ... ، 19؛ خلخالی، همانجا). 
افشار در 1300 ش، به ایران بازگشت و فعالیت علمی خود را با تدریس در مراکزی مانند دارالفنون، مدرسۀ علوم سیاسی، مدرسۀ نظام و نیز با تأسیس مدرسۀ عالی تجارت و سپس ریاست بر آن، آغاز کرد. او در آبان 1322، به وزارت فرهنگ راه یافت و معاونت وزیر را عهده‌دار شد، اما کمتر از 3 سال بعد، در فروردین 1325، از شغل خود کناره‌گیری کرد و در اطراف و اکناف دنیا به سیر و سفر پرداخت. وی در آذر 1362 در تهران درگذشت (افشار، گفتار، 2 / 27-29؛ شیخ‌الاسلامی، 725، 730- 733؛ برقعی، 1 / 313؛ اسحاق، 1 / 96، 98، 99). ایرج افشار (ه‍ م)، ایران‌شناس بزرگ، فرزند او ست. محمود افشار بخشی از مایملک خود را وقف فعالیتهای فرهنگی کرد (نک‍ : ه‍ د، افشار، بنیاد موقوفات). او مؤلف چند اثر و نویسندۀ شماری مقاله و سرایندۀ دفتری از اشعار هم بود. از آثار محمود افشار می‌توان از اینها نام برد: سیاست اروپا در ایران؛ سفرنامه و دفتر اشعار؛ پنج وقف‌نامه؛ گفتار ادبی؛ افغان‌نامه؛ گنجینۀ مقالات (برقعی، همانجا).

مآخذ

اسحاق، محمد، سخنوران نامی ایران در تاریخ معاصر، تهران، 1363 ش؛ افشار، محمود، سیاست اروپا در ایران، ترجمۀ ضیاء‌الدین دهشیری، تهران، 1358 ش؛ همو، گفتار ادبی، تهران، 1353 ش؛ برقعی، محمدباقر، سخنوران نامی معاصر ایران، قم، 1373 ش؛ خاضع، اردشیر، تذکرۀ سخنوران یزد، حیدرآباد، 1341 ش؛ خلخالی، عبدالحمید، تذکرۀ شعرای معاصر ایران، تهران، 1337 ش؛ شیخ‌الاسلامی، جواد، «به یاد بنیادگذار آینده»، آینده، تهران، 1362 ش، س 9، شم‍ 10-11.

علی میرانصاری