اشون

اشون \ašavan\، یا اَشاون، دارنده یا پیرو اَشَه (ه‍ م). این اصطلاح در جای‌جای اوستا بـه پیرو و معتقـد بـه راستی، در برابر درِگوَنت (دروند، دروغمند و پیرو دروغ) اطلاق می‌شود ( گاهان ... ، 113). به‌عبارت‌دیگر، در آیین زردشت، آدمیان به دو گروه تقسیم می‌شوند: پیروان راستی (اشونها) و پیروان دروغ (دروغمندها) (نک‍ : لومل، 48). اشون را که در فارسی باستان به‌صورت «اَرتاوَن» (کنت، 151, 171؛ هینتس، 150)، و در پهلوی به‌صورت «اَهلَو» (نیبرگ، «کتاب ... »، 10-11) آمده است، می‌توان پاک‌دین و پرهیزکار (متقی) ترجمه کرد. در ادبیات مزدیسنـا، پیـرو راستین آیین زردشت، اشون نامیـده می‌شود (نک‍ : بارتولمه، 246-253؛ نیز نک‍ : یوستی، 40-41). نیبرگ ‌اشون را موجود زنده‌ای بر روی زمین می‌داند که در جهان اشه و در انجمن دینی به‌فرمانروایی اشه، نقشی مؤثر دارد، و پس‌از مرگ رستگار و آمرزیده است («دینها ... »، 368).
اگرچه در ریگ‌ودا، در مقایسه با اوستا، توجه بر تقابل «رته» (rta) و «دروه» (druh) کمتر است، صرف وجود این تقابل نشان می‌دهد که این برداشت ریشه‌ای هندوایرانی دارد. در ریگ‌ودا، «رتـاون» در برابر «اَبهیدروه» (نـاراستـی و دروغ) قرار دارد. همان‌طور کـه در ریگ‌ودا میتره و وَرونه نگهبانان رته هستند (نک‍ : دوشن‌گیمن، 134)، در اوستا (مهریشت، بند 45) نیز 8 تن از یاران مهر بر بالای کوهها و در بلندی برجها به دیده‌بانی نشسته، و پیمان‌شکنان را می‌نگرند. این نگهبانان متوجه کسانی هستند که به مهر دروغ می‌گویند و از دشمنان پیمان‌شکنان حمایت می‌کنند («سرود ... »، 96-97). بازشناسی اشون در مهریشت تبلور ویژه‌ای دارد. میترا اعمال مردم را می‌سنجد، تا ببیند چه کسی پیمانهای نگه‌دارندۀ ساختمان جامعه را رعایت می‌کند و چه کسی این پیمانها را زیر پا می‌گذارد (نک‍ : بویس، I / 28). مهر نگهبان همۀ پاک‌دینان (اشونان) است («سرود»، 132-133).

مآخذ

The Avestan Hymn to Mithra, Cambridge, 1967; Bartholomae, Ch., Altiranisches Wörterbuch, Berlin, 1961; Boyce, M., A History of Zoroastrianism, Leiden, 1975; Duchesne - Guillemin, J., Religion of Ancient Iran, tr. K. M. Jamasp Asa, Bombay, 1973; Die Gathas des Zarathustra, tr. H. Lommel, Basel / Stuttgart, 1971; Hinz, W., Neue Wege im Altpersischen, Wiesbaden, 1973; Justi, F., Handbuch der Zendsprache, Leipzig, 1864; Kent, R. G., Old Persian, Grammar, Texts, Lexicon, New Haven, 1953; Lommel, H., introd. Die Gathas des Zarathustra (vide: same); Nyberg, H. S., A Manual of Pahlavi, Wiesbaden, 1974; id, Die Religionen des alten Iran, Osnabrück, 1966; Die yäšt’s des Awesta, tr. H. Lommel, Göttingen, 1927.

پرویز رجبی