اشنیتسلر

اشنیتسلر \ešnītsler\، آرتور (1862-1931 م / 1241-1310 ش)، نمایشنامه و داستان‌نویس اتریشی. وی به‌سبب نمایشنامه‌های روان‌شناختی‌اش دربارۀ زندگی بورژوایی وین در آغاز سدۀ 20 م، مشهور است. او و پدرش هر دو پزشک بودند و آرتور بیشتر عمر به طبابت مشغول بود، و به روان‌کاوی علاقۀ خاصی داشت و با زیگمُند فروید در ارتباط نزدیک بود. زمانی که به نویسندگی علاقه‌مند شد، گروه جوانان وینی را تشکیل داد که اعضای آن چند شاعر و نمایشنامه‌نویس بودند. با کتاب «آناتول» (1893 م) به شهرت رسید؛ مجموعۀ 7 نمایشنامۀ تک‌پرده‌ای دربارۀ عشقهای سطحی یک جوان وینی، ثروتمند و اهل معاشرت. این نمایشنامه‌ها به اندازۀ آثار بعدی او کاوشگرانه نبود، اما از استعداد نویسنده در شخصیت‌پردازی، و قدرت تجسم فضا و طنزی مستقل و غالباً تلخ حکایت می‌کرد.
کتاب چرخ فلک اشنیتسلر (1897 م)، مجموعه‌ای از 10 گفت‌و‌گوی نمایشی است که سنگدلی مردان و زنانِ اسیر شهوت را تصویر می‌کند. در 1920 م که این نمایشنامه سرانجام روی صحنه رفت، جنجال برپا شد؛ بااین‌حال، ماکس اُفولس در 1950 م فیلم فرانسوی موفق «رقص» را براساس آن ساخت. 
اشنیتسلر در خلق فضاهای یگانه و کاملاً ابهام‌آمیز در نمایشنامۀ تک‌پرده‌ای یا داستان کوتاه استاد بود. او غالباً فضای فاسد و خودفریبانه‌ای را تصویر می‌کرد که در سالهای پایانی امپراتوری هاپسبورگ شاهد آن بود. در روان‌شناسی انسان کندوکاو می‌کرد، به خوشبختی فردی توجه داشت و تصویرگر خودخواهی در عشق، وحشت از مرگ، پیچیدگیهای زندگی شهوانی، و بیمارگونگی روح بر اثر خودکاویِ ملال‌آور بود. در نمایشنامه‌های «ملاعبه» (1896 م) و «مضحکه» (1896 م) پوچی و بی‌محتوایی مقررات نظامی اتریش را نشان داد. موفق‌ترین داستانش، «ستوان گوستل» (1901 م)، که مضمونی مشابه دارد، نخستین شاهکار اروپایی بود که در قالب گفت‌وگوی درونی نوشته می‌شد.
اشنیتسلر در گریز به تاریکی (1931 م)، آغاز جنون را مرحله به مرحله نشان داد. در نمایشنامۀ «استاد بِرنهاردی» (1912 م) و داستان «راهی به هوای آزاد» (1908 م)، به تحلیل وضعیت یهودیان در اتریش پرداخت. داستان اخیر درعین حال، حسب حال‌گونه نیز هست، زیرا او تبار یهودی داشت و در سرنوشت یهودیان شریک بود. چندین رساله هم در زمینۀ پزشکی نوشت. از او چند اثر و داستان کوتاه به فارسی ترجمه و منتشر شده است.

مآخذ

Britannica, 2010; Columbia, 6th edition; Encarta, 2008.

‌بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه