اشکنان

اشکنان \eškanān\، شهری کوچک و مرکز بخشی به همین نام در شهرستان لامِرد (استان فارس). اشکنان با موقعیتی دشتی و 393 متر ارتفاع از سطح دریا، در °27 و´14 عرض شمالی، و °53 و ´37 طول شرقی، در 40کیلومتری جنوب شرقی شهر لامرد (مرکز شهرستان) قرار دارد ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها ... ، 4؛ نقشه ... ). شهر اشکنان در دامنۀ کوههای تخته‌سروۀ دیوان (033‘1 متر) و لاورستان (407‘1 متر) واقع است. رودخانۀ شور که از کوه تخته‌سروۀ دیوان سرچشمه می‌گیرد، از شمال این شهر می‌گـذرد. آب‌وهـوای ایـن شهـر گـرم و خشک است ( فـرهنگ جغرافیایی آبادیها، همانجا). اشکنان در دی‌ماه 1373 رسماً به‌عنوان شهر شناخته شد ( نشریه ... ، 36).
اشکنان، که در گویش محلی اشکنون نیز خوانده می‌شود (سدیدالسلطنه، 180)، از سکونتگاههای کهن فارس به شمار می‌آید. در گذشته، اشکنان مرکز ناحیۀ سنتی بیخه‌فال، از توابع بلوک لارستان، بود (فسایی، 2 / 1517؛ نک‍‌ : خورموجی، 104).
این شهر در اواخر دهۀ 1320 ش، 068‘ 2 نفر جمعیت داشت ( فرهنگ جغرافیایی ایران، 7 / 11) که این شمار در 1385 ش به 513، 7 نفر (516،1 خانوار) افزایش یافت («درگاه ... »، بش‍‌ ). ساکنان شهر به‌ترتیب در بخشهای خدمات، صنعت و کشاورزی فعالیت می‌کنند (سرشماری ... ، چهل). از منابع معدنی اشکنان می‌توان به منابع گچ اشاره کرد که معدن آن در جنوب شهر قرار دارد ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها، همانجا). ساکنان اشکنان مسلمان و شیعی‌مذهب‌اند و به زبان فارسی سخن می‌گویند (همانجا).
مسجد جامع اشکنان، متعلق به دورۀ قاجار، مهم‌ترین بنای تاریخی این شهر به‌ شمار می‌آید. از مهم‌ترین عناصر معماری این مسجد می‌توان به شبستان اصلی، شبستان زیرزمینی، رواقها و ستونهای آن اشاره کرد. این مسجد با طرحی مستطیل‌شکل، از سنگ و گچ ساخته شده، و در 1379 ش، با شمارۀ 062‘ 3، در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است (کمالی، 353). از دیگر آثار قدیمی اشکنان، قلعه و کاروان‌سرای قدیمی آن است (سدیدالسلطنه، 183).

مآخذ

خورموجی، محمدجعفر، نزهة الاخبار (تاریخ و جغرافیای فارس)، بـه‌کوشش علـی آل داود، تهـران، 1380 ش؛ «درگـاه ملی آمـار»، آمـار (مل‍ )؛ سدیدالسلطنه، محمدعلی، سرزمینهای شمالی پیرامون خلیج فارس و دریای عمان در صد سال پیش، به‌کوشش احمد اقتداری، تهران، 1371 ش؛ سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1375 ش)، نتایج تفصیلی، شهرستان لامرد، مرکز آمار ایران، تهران، 1376 ش؛ فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بیرم، کلات، بندر لنگه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، 1368 ش، ج 120؛ فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، استان هفتم، سازمان جغرافیایی کشور، تهران، 1355 ش؛ فسایی، حسن، فارس‌نامۀ ناصری، به‌کوشش منصور رستگار فسایی، تهران، 1367 ش؛ کمالی سروستانی، کورش، دانشنامۀ آثار تاریخی فارس، شیراز، 1384 ش؛ نشریۀ تاریخ‌تأسیس‌دار، وزارت کشور، تهران، 1378 ش؛ نقشۀ عملیات مشترک (زمینی)، سری K551، گ NG39-4، بیرم، ادارۀ جغرافیایی ارتش، 1367 ش؛ نیز:

Amar, www. amar. org. ir / nofoos1385 / default. aspx? tabid = 549 & agent Type = view & propertyID =1483 (acc. 9 / 11 / 1391).

احمد آرین‌نیا