آشتیانی، جواد

آشتیانی \āštiyānī\، جواد (1275-1360 ش / 1896- 1981 م)، پزشک و از دولتمردان عصر پهلوی دوم. در تهران زاده، و پس‌از تحصیل در دارالفنون، در 1297 ش در ادارۀ ترجمه و تألیفِ وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه استخدام شد («سناتور ... »، 522؛ صفایی، 7). او سال بعد، تحصیل در دانشکدۀ پزشکی پاریس را آغـاز کرد (چهره‌ها ... ، 7؛ «سناتور»، همانجا) و پس‌از پایان تحصیلات پزشکی، عهده‌دار سمتهای پزشکی در سفارت ایران در پاریس (1305 ش)، نمایندگی ایران در انجمن صحّی بین‌المللی (1309 ش)، و مشاورت و بازرسی کل محصلان اعزامی به خارج از کشور (1310 ش) شد. پس‌از بازگشت به ایران، در سمتهایی چون ریاست تعلیمات عالیۀ وزارت فرهنگ (1312 ش)، معاونت دانشکدۀ پزشکی و داروسازی و دندان‌پزشکی دانشگاه تهران (1314- 1318 ش)، نمایندگی در مجلس شورای ملی (1326 ش)، مدیریت سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی (1326- 1351 ش)، نمایندگی در مجلس مؤسسان (دورۀ دو تا 3، پس‌از 1328 ش)، وزارت بهداری (1339 - 1340 ش)، نمایندگی در چند دورۀ مجلس سنا (پس‌از 1342 ش) و در چند منصب دیگر قرار گرفت (صفایی، 13بب‍ ؛ دولتها ... ، 288؛ «سناتور»، همانجا). 
آشتیانی داماد وثوق‌الدوله و از هواداران او و برادرش، احمد قوام (قوام‌السلطنه)، بود و از مخالفان دکتر محمد مصدق و جنبش ملی به‌ شمار می‌رفت (چهره‌ها، همانجا؛ فرهنگ ... ، 1 / 179، 180). پس‌از سقوط دولت قوام (1326 ش)، وی رهبری جمعیت رفیقان را به عهده گرفت و در حزبهای ملّیون، ایران نوین و سپس رستاخیز عضویت داشت ( گزارشها ... ، 2 / 51؛ فرهنگ، همانجا). نشانهای متعددی از سوی دولتهای ایران، اتریش و فرانسه به او اعطا شده است («سناتور»، چهره‌ها، همانجاها). او سیاست‌مداری محافظه‌کار و وابسته به دربار بود. پس‌از پیروزی انقلاب اسلامی به آمریکا رفت و در همان‌جا درگذشت. تألیفاتی از او، دربارۀ دستگاه مجاری ادرار و بهداشت، باقی است (نیز نک‍ : ه‍ د، آشتیانی، خاندان).

مآخذ

چهره‌های آشنا، به‌کوشش حسن قریشی، تهران، 1344 ش؛ دولتهای ایران از میرزا نصرالله‌ خان مشیرالدوله تا میر حسین موسوی، تهران، 1379 ش؛ «سناتور دکتر جواد آشتیانی»، سالنامۀ کشور ایران، 1350 ش، س 26؛ صفایی، ابراهیم، رضا شاه کبیر در آیینۀ خاطرات، تهران، 1355 ش؛ فرهنگ ناموران معاصر ایران، به‌کوشش شورای عالی فرهنگ ناموران معاصر ایران، تهران، 1381 ش؛ گزارشهای محرمانۀ شهربانی (1327- 1328 ش)، به‌کوشش مجید تفرشی و محمود طاهر احمدی، تهران، 1371 ش.

خسرو خواجه‌نوری