اشتهای گرجی

اِشْتِهایِ گُرْجی، میرزاعبدالله (1245- 1289 ق / 1829-1872 م)، شاعر و خوشنویس دورۀ قاجار كه شهرتش بیشتر به سبب سرودن اشعاری دربارۀ خوردنیهاست. او با تخلص اشتها و سرگشته شعر می‌سروده است.
پدرش حاجی فریدون از گرجیانی بود كه در زمان آقا محمدخان قاجار از گرجستان به ایران آمد (معلم، 4 / 1253) و از همان آغاز با خاندان حاج محمدحسین صدر اصفهانی ارتباط نزدیك یافت. عبدالله در اصفهان زاده شد و در جوانی به تحصیل علوم ادبی و آموختن خط همت گماشت و سپس به تعلیم فرزندان خاندان صدر پرداخت (دیوان بیگی، 1 / 135؛ معلم، همانجا؛ مشار، 3 / 981).
اشتها یكی از شاعران انجمن ادبی «ابوالفقرا» بود كه سرپرستی آن را ملامحمدباقر گزی اصفهانی (د 1286 ق) بر عهده داشت و جلسات انجمن در روزهای جمعه در منزل او تشكیل می‌شد (سپنتا، 388؛ اوحدی، 164؛ نیز نك‍ : همایی، 1107-1110). میرزا عباس علی خرم لنبانی ماده تاریخ درگذشت اشتها را در این مصراع «ای وای كه اشتها نداریم دگر» (=‌ 1289) آورده است (آقابزرگ، 9(2) / 440؛ نوشاهی، 1 / 780؛ خضرایی، 50).
اشتها، به پیروی از شیوۀ بسحاق اطعمه، شاعر قرن 8 ق / 14 م در وصف خوراكیها و غذاهای گوناگون اشعاری سروده است (دیوان بیگی، همانجا؛ معلم، 4 / 1254). بسیاری از اشعار او به تتبع و استقبال از سعدی (نك‍‌ : اشتها، 77- 78، 79، جم‍ ، نیز 57؛ قس: سعدی، 694) و حافظ (اشتها، 61، 65-66، جم‍ ، نیز 58؛ قس: حافظ، 1) سروده شده است. سروده‌های او در قالبهای غزل، قصیده، تركیب‌بند، رباعی، دو بیتی و قطعه است.
دیوان اشعار اشتها در تهران (1282، 1306 و 1314 ق) به صورت چاپ سنگی، و در بمبئی (1312 ق) به كوشش ملك المتكلمین شیرازی منتشر شده، و چاپ انتقادی آن به كوشش امین خضرایی (واله) در تهران (1370 ش) انتشار یافته است.

مآخذ

آقابزرگ، الذریعة؛ اشتها، عبدالله، دیوان، به كوشش امین خضرایی (واله)، تهران، 1370 ش؛ اوحدی (یكتا)، مجید، «تاریخ انجمنهای ادبی اصفهان»، وحید، تهران، 1345 ش، س 4، شم‍ 2؛ حافظ، دیوان، به كوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، 1373 ش؛ خضرایی (واله)، امین، حاشیه بر دیوان اشتها (هم‍‌ )؛ دیوان بیگی شیرازی، احمد، حدیقة الشعراء، به كوشش عبدالحسین نوایی، تهران، 1364 ش؛ سپنتا، ساسان، «انجمنهای ادبی اصفهان»، آینده، تهران، 1365 ش، س 12، شم‍ 7- 8؛ سعدی، دیوان، به كوشش مظاهر مصفّا، تهران، 1340 ش؛ مشار، خانبابا، مؤلفین كتب چاپی، تهران، 1341 ش؛ معلم حبیب‌آبادی، محمدعلی، مكارم الآثار، اصفهان، 1352 ش؛ نوشاهی، عارف، فهرست كتابهای فارسی چاپ سنگی و كمیاب كتابخانۀ گنج‌بخش، اسلام‌آباد، 1365 ش / 1986 م؛ همایی، جلال، «انجمنهای ادبی و بعض شعرای اصفهان در قرن 13»، مهر، تهران، 1315 ش، س 3، شم‍ 11.                                                                   كامران كسایی