اشترووه، خاندان

 اشترووه، خاندان \xāndān-e eštrūve\، خاندانی از ستاره‌شناسان نامدار.  

فریدریش گِئورگ ویلهِلم فون اشترووه

(در روسی: واسیلی یاکُولِویچ اِسترووه) (1793-1864 م / 1207-1281 ق)، نخستین فرد از 4 نسل از ستاره‌شناسان برجستۀ این خاندان، و یکی از بزرگ‌ترین ستاره‌شناسان سدۀ 19 م بود. او مطالعۀ امروزین ستارگان دوتایی (مزدوج) را بنیاد نهاد. 

اشترووه که در آلمان زاده شده بود، برای گریز از خدمت در ارتش ناپلئون، در 1808 م این کشور را ترک گفت و نخست به دانمارک، و سپس به روسیه رفت. در 1813 م در دانشگاه دُرپات (تارتوی کنونی در استونی) استاد ستاره‌شناسی و ریاضیات، و 4 سال بعد، مدیر رصدخانۀ دُرپات شد. در 1824 م با استفاده از یک تلسکوپ شکستی که پهنای دهانه‌اش 24 سانتی‌متر، و بهترین تلسکوپ آن زمان بود، ستارگان دوتایی را در وسعتی که تا آن زمان بی‌سابقه بود، نقشه‌برداری کرد. او در نقشه‌ای که از 120 هزار ستاره، از قطب شمال آسمانی تا زاویۀ مِیل °15 جنوبی به دست داد، 112‘ 3 ستارۀ دوتایی را اندازه‌گیری کرد؛ بیش از 75٪ آنها تا آن زمان ناشناخته بودند. او یافته‌هایش را در فهرستی با عنوان «اندازه‌گیری ریزسنجی ستارگان دوتایی» منتشر کرد که یکی از آثار کلاسیک ستاره‌شناسیِ ستاره‌های دوتایی است. 
در 1835 م اشترووه به درخواست نیکلای اول، تزار روسیه، به پولکُوو رفت تا بر کار احداث رصدخانه‌ای جدید در آنجا نظارت کند. در 1839 م مدیر رصدخانۀ پولکوو شد، اما پژوهش در زمینۀ ستاره‌های دوتایی را همچنان ادامه داد. در 1838 م اختلاف منظر (اختلاف ظاهری جایگاه ستاره هنگام رؤیت از دو نقطۀ دور از هم) ستارۀ نَسرِ واقع (کرکس نشسته) را اندازه گرفت که یکی از نخستین موارد چنین اندازه‌گیریهایی بود. 

اتو اشترووه

(1897-1963 م / 1276-1342 ش)، اخترشناس روس ـ آمریکایی کـه به‌سبب پژوهشهایش در زمینۀ طیف‌نمایی اختری، به‌ویژه برای کشف توزیع گستردۀ هیدروژن و عناصر دیگر در فضا، مشهور است. 

وی که آخرین عضو دودمانی از اخترشناسان، و نتیجۀ فریدریش گئورگ ویلهلم فون اشترووه، اخترشناس معروف بود، در دانشگاه خارکِف تحصیل کرد، اما به‌سبب خدمت در ارتش امپراتوری روسیه (1916- 1918 م)، و پس ‌از انقلاب روسیه، در ارتش سفید این کشور (1919-1920 م)، تحصیلش ناتمام ماند. او پس‌ از فروپاشی ارتش سفید، ماهها در ترکیه سختی و مشقت کشید، اما در 1921 م به ایالات متحده مهاجرت کرد و به استخدام رصدخانۀ یِرکیز در ویلیامزبِی در ایالت ویسکانسین درآمد و در آنجا پژوهش در زمینۀ طیف‌نمایی اختری (بررسی ویژگیهای ستارگان از طریق تحلیل طول موجهای نور آنها) را آغاز کرد، پژوهشی که در پیشبرد اخترفیزیک ستاره‌ای سهم بسزایی داشته است. او، ضمن بـررسی دِلتـا ـ شکارچی (منطقۀ الجوزا) و دیگر ستارگان، دریافت که طیف نور ستاره‌های داغِ دوردستْ گاه خط تاریکی (خط جذبی) همانند کلسیم دارد، که بر اثر وجود کلسیم در ستاره نیست. اشترووه در 1925 م این خطِ کلسیمِ ثابت را به ابرهای عظیم کلسیمی نسبت داد که بیشتر در صفحۀ کهکشان یافت می‌شوند. 
اشترووه در 1932 م مدیر رصدخانۀ یرکیز شد و در همان سال رصدخانۀ مَک دانِلد را در فُرت دِیویس در ایالت تکزاس سازمان داد و خود مدیر آن شد. او پس‌ از دو سال پژوهش، در 1938 م، وجود هیدروژن را در فضای بین ستاره‌ای به اثبات رساند. این کشف بعداً در تکامل رادیو اخترشناسی اهمیت بسزایی یافت. اشترووه ثابت کرد که بسیاری از ستارگان به‌سرعت گِرد محورشان می‌چرخند، و دورۀ چرخش برخی از آنها یک روز یا کمتر است. دامنۀ مطالعات او دربارۀ بسیاری از ستارگانِ با نور متغیر و طیف ستارگان دوتایی، سه‌تایی و ستارگان خاص، بسیار گسترده بود. 
اشترووه در 1947 م از مدیریت رصدخانه‌های یرکیز و مک‌دانلد استعفا داد و رئیس گروه اخترشناسی دانشگاه شیکاگو شد. او در 1950 م مدیریت رصدخانۀ لویشنِر را در دانشگاه کالیفرنیا در بِرکلی پذیرفت، و تا 1952 م معاون «اتحادیۀ بین‌المللی اخترشناسی»، از 1952 تا 1955 م رئیس آن، و از 1959 تا 1962 م مدیر «رصدخانۀ ملی رادیو اخترشناسی» در گرین بَنک در ایالت ویرجینیای غربی بود.
اشترووه نویسنده‌ای پرکار بود و در حدود 700 مقاله منتشر کرد. از کتابهای عمدۀ او نیز می‌توان از «تکامل ستارگان» (1950 م) و «کیهان» (1962 م) نام برد. 

مآخذ

Americana, 2006; Britannica, 2010; Columbia, 6th edition. 

بخش علوم پایه و مهندسی