اسمیثسنین، مؤسسه

اسمیثسنین، مـؤسسـۀ  \moʾassese-ye esmīs(t)se(o)- niya(e)n\، بزرگ‎ترین مجموعۀ موزه‌ایِ جهان (تأسیس: 1846 م / 1262 ق) و نهادی پژوهشی و آموزشی در محوطۀ بزرگی معروف به گردشگاه ملی در شهر واشینگتن.
بانی این مؤسسه جِیمز اسمیثسن (1765- 1829 م)، دانشمند انگلیسی بسیـار ثروتمند بود. او وصیت کرد ثروت هنگفتی را ــ کـه بیشتر آن از خانـوادۀ مادرش بـه او بـه ارث رسیده بود ــ صرف ایجاد مؤسسه‌ای در آمریکا کنند که وظیفۀ آن ارتقا و گسترش دانش باشد. اسمیثسن در فرانسه زاده شد، در دانشگاه آکسفرد تحصیل کرد، و هیچ‌گاه آمریکا را ندیده بود. او معدن‌شناس، شیمی‎دان و از همکاران انجمن سلطنتی انگلستان بود. انتقال ثروتش به آمریکا و تأسیس بنیادی در آن کشور ظاهراً دلایل شخصی داشت و گویا به مناسبات نامشروع والدینش مربوط می‌شد. 
مؤسسۀ اسمیثسنین از 16 موزۀ بزرگ، باغ وحش ملی و شماری مرکز پژوهشی، آموزشی و نمایشی، رصدخانه، کتابخانه و جز آن تشکیل شده است. مجموعۀ موزه‌ایِ آن دربرگیرندۀ 140میلیون قلم شیء گوناگون است، از کهن‎ترین سنگواره‌های جهان گرفته تا قطب‌نمایی که در سفر اکتشافی غرب آمریکا از آن استفاده شد، و نیز شاهکارهای تندیسگری جدید. برنامه‌های این موزۀ بزرگ با فعالیتهای گسترده‌ای چون برگزاری نمایشگاهها، جشنواره‌ها، کنسرتهای موسیقی، سخنرانی، و برنامه‌های آموزشی و انتشاراتی همراه است. 
این مـؤسسه زیر نظر هیئت امنا ـ متشکل از معاون رئیس‌جمهور، رئیس دیوان عالی، 3 سناتور، 3 نمایندۀ مجلس نمایندگان و 9 شهروند آمریکا ــ اداره می‌شود و دبیر مؤسسه، که مسئول امور اجرایی آن است، از سوی هیئت امنا برگزیده می‌شود. هریک از موزه‌های تابعْ مدیر و کارکنانی از آن خود، و برخی از آنها هیئت مشاوران خود را دارند. مؤسسۀ اسمیثسنین شعبه‌هایی هم در چند شهر دیگر آمریکا، ازجمله نیویورک، برپا کرده، و بازدید از موزه‌های آن برای همگان آزاد و رایگان است. 
واحدهای مؤسسۀ اسمیثسنین از این قرار است:
1. موزه‌ها و نگارخانه‎ها: موزۀ ملی طراحی کوپِر ـ هیوئیت؛ موزۀ ملی هِـرشهورن و باغ تندیسها؛ موزۀ ملی هوا و فضا؛ موزۀ ملی تاریخ و فرهنگ آمریکاییان آفریقایی‌تبار؛ موزۀ ملی هنر آمریکا؛ موزۀ ملی تاریخ آمریکا؛ موزۀ ملی تاریخ طبیعی؛ موزۀ ملی هنر آفریقا؛ موزۀ ملی سرخ‎پوستان آمریکا؛ نگارخانۀ هُنریِ فریِر و نگارخانۀ آرثِر اِم‌ سَکلِر، شامل گنجینه‎های آثار هنری خاور دور، موزۀ خاور نزدیک و ایران در عصر باستان و دورۀ اسلامی؛ موزۀ ملی پست؛ نگارخانۀ ملی هنر؛ و نگارخانۀ ملی تک‌چهره‎ها (پُرتره‎ها). 
2. مراکز: مرکز جان اِف کِنِدی برای هنرهای نمایشی؛ مرکز مبادلۀ اطلاعات علمی؛ مرکز خدمات تبادل بین‌المللی؛ مرکز بین‌‌المللی وودرو ویلسِن برای دانشوران؛ مرکز پژوهش زیست‌محیطی؛ و مرکز پژوهشهای استوایی. 
3. باغ ملی جانورشناسی.
4. آزمایشگاه زیست‌شناسی.
5. رصدخانۀ اخترفیزیک. 
6. مجموعۀ آرشیوها. 
7. کتابخانه‌ها، با مجموعۀ 2 / 1 میلیون جلد کتاب و 17 شعبه در بخشهای گوناگون مؤسسه.
8. آموزش: واحدهای آموزشی وابسته به مؤسسه انواع برنامه‌های درسی، کارگاههای آموزشی، سخنرانی، نمایش فیلم و برنامه‌های هنری برگزار می‌کند. در سالن نمایش، برای کودکان برنامه‌های زنده اجرا می‌شود.
9. انتشارات: این مؤسسه ناشر کتاب، ماهنامه و چند نشریۀ پژوهشی است.
مؤسسۀ اسمیثسنین به‌سادگی تأسیس نشد. کنگرۀ آمریکا در 1836 م میراث جیمز اسمیثسن را پذیرفت و دو سال بعد، این میراث به‌صورت 11 صندوق سکۀ طلا از انگلستان به آمریکا فرستاده شد. با این حال، یک دهه بحث و گفت‌وگو در کنگرۀ آمریکا بر سر هدف و ساختار مؤسسۀ اسمیثسنین ادامه داشت تا سرانجام در 10 اوت 1846، قانون تأسیس آن به امضای رئیس‌جمهور آمریکا رسید. جوزف هِـنری، فیزیک‎دان آمریکایی و یکی از نامدارترین دانشمندان زمان خود، به‌عنوان نخستین دبیر مؤسسه برگزیده شد و تشکیلات آن را به راه انداخت. او در زمان کوتاهی این مؤسسه را به نهاد پژوهشِ علمی معروفی تبدیل کرد.

مآخذ

Americana, 2006; Britannica, 2006 (under «Smithsonian Institution»; «Smithson, James»); Columbia, 6th edition; Encarta, 2005 (under «Smithsonian Institution»; «Smithson, James»); www.si.edu(acc.Oct. 2008).

بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه