نورافشار، بیمارستان

نورافشار، بیمارستان \ bīmārestān-e nūr-afšār \ ، بیمارستانی در محلۀ جمال‌آباد نیاوران، واقع در منطقۀ 1 شهرداری تهران. 
بیمارستان نورافشار در باغ و عمارتی ییلاقی، متعلق به دورۀ قاجار برپا شده است. این باغ و عمارت را که غیاث‌الدوله، از رجال دورۀ قاجار در 1314 ق احداث کرده است، در حدود 000‘50 مـ2 مساحت داشت و شامل عمارت ییلاقی، ساختمان خدمتکاران، مطبخ، قراول‌خانه و اصطبل بوده است. عمارت ییلاقی غیاث‌الدوله در جمال‌آباد در دورۀ قاجار، به قصر جمال‌آباد شهرت داشت. 
این باغ به مدت 35 سال در تملک غیاث‌الدوله بود تا آنکه وی در 1310 ش، آن را به میرزا رحمت‌الله خان غفاری فروخت. میرزا رحمت‌الله خان، از وزارت عدلیه درخواست ثبت سند رسمی کرد و در تاریخ 23 اسفند 1312، سند رسمی این ملک به نام او صادر شد. سپس سید محمدعلی آثاری‌زاده ]اناری‌زاده[ این ملک را خرید و سرانجام در نهم مرداد 1329 ابوالحسن نورافشار ــ از رجال دورۀ پهلوی و معاون وزیر کشور و استاندار کردستان ــ به قیمت 000‘500‘ 3 ریال آن را از آثاری‌زاده خرید و به توسعه و بازسازی آن پرداخت. 
گفته می‌شود که در یک روز زمستانی هنگامی که ابوالحسن نورافشار به همراه راننده‌اش در خیابانهای جنوب شهر تهران تردد می‌کرد، با عده‌ای کودک مبتلا به فلج اطفال و بی‌سرپرست روبه‌رو شد که در سطح شهر رها شده بودند. نورافشار که از دیدن وضعیت این کودکان متأثر شده بود، ترتیبی داد تا این کودکان به خانۀ ییلاقی‌اش در جمال‌آباد منتقل شوند. او پس از چندی با هماهنگیهای مسئولان وزارت بهداشت و بهزیستی وقت، به راه‌اندازی یک آسایشگاه خصوصی کوچک در بخشی از خانۀ ییلاقی خود، و با هزینۀ شخصی، جهت نگهداری کودکان فلج و بی‌سرپرست اقدام نمود. نورافشار برای اینکه این مکان همچنان به عنوان آسایشگاه کودکان باقی بماند، سی‌ام آذر 1339، این ملک را با کلیۀ متعلقات، امکانات و تجهیزات، جهت احداث مرکز بهداشتی، تربیتی و آموزشی کودکان مبتلا به بیماری فلج اطفال و اشخاص معلول جسمی وقف جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران کرد. از آن تاریخ به بعد، این مکان رسماً به عنوان «آسایشگاه مفلوجین نورافشار» نام‌گذاری شد و با مدیریت جمعیت شیر و خورشید، و نظارت و سرپرستی افتخاری ابوالحسن نورافشار آغاز به فعالیت کرد. پس از چندی، ابوالحسن نورافشار احداث یک ساختمان جدید را همراه با امکانات بهداشتی و پزشکی برای آسایشگاه، به جمعیت شیر و خورشید پیشنهاد داد که مورد تأیید قرارگرفت و خیلی زود کلنگ آن زده شد، اما ابوالحسن نورافشار پیش از گشایش این ساختمان، در 12 تیر 1351 درگذشت. 
این ساختمان جدید سرانجام در 25 آذر 1355 با عنوان «بیمارستان نورافشار»، و طی مراسمی ویژه توسط فرح دیبا ــ همسر محمدرضا شاه ــ با وسعتی در حدود 500‘4 مـ2، شامل بخشهای تخصصی جراحی، ارتوپدی، توان‌بخشی، فیزیوتراپی، هیدروتراپی، آزمایشگاه، رادیولوژی و طب فیزیکی گشایش یافت. 
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در 18 فروردین 1358 به دستور وزارت بهداری و بهزیستی وقت، مدیریت درمانی و پزشکی این بیمارستان از جمعیت شیر و خورشید جدا، و با تمامی امکانات، به وزارت بهداری و بهزیستی واگذار شد. پس از آغاز جنگ ایران و عراق و افزایش 
مجروحان جنگی، این بیمارستان با ظرفیت 100 تخت به عنوان مرکزی برای مداوای مجروحان جنگی اختصاص یافت. در 1365 ش بیمارستان نورافشار بازسازی و مرمت شد و سپس با ظرفیت 120 تخت، در اختیار بنیاد شهید انقلاب اسلامی قرار گرفت و بخشهای جدید تخصصی و جراحی به آن افزوده شد. این بیمارستان در 1367 ش تحویل بنیاد جانبازان و مستضعفان گردید. در 1370 ش افزون بر بخشهای تخصصی و جراحی، چندین بخش تخصصی دیگر شامل بخشهای ICU، جراحی، دندان‌پزشکی، ادیومتری، هیدروتراپی، نوار مغزی، نوار قلبی و همچنین 3 اتاق عمل فعال، اورژانس و درمانگاههای تخصصی و فوق تخصصی نیز به آن اضافه شد. 
با توجه به نیاز مجموعۀ درمانی بنیاد جانبازان، این مرکز در 1372 ش به بیمارستان تک‌تخصصیِ اعصاب و روان و جراحیهای عمومی اختصاص یافت. در 1375 ش بنیاد جانبازان به گسترش و بازسازی بیمارستان مبادرت ورزید؛ از همین‌رو، بیماران جانباز را به ساختمان قدیمی انتقال دادند. 
در 1375 ش کارشناسان امور بیمارستانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی دانشگاه شهید بهشتی تهران در بازدیدی که از این بیمارستان داشتند، به سبب مراقبتهای ناصحیح از بیماران، از ادامۀ فعالیتهای درمانی این مرکز جلوگیری کردند و همۀ بیماران آن را به آسایشگاه صدر انتقال دادند و این بیمارستان در اسفند 1377 رسماً تعطیل شد. 
در 31 مرداد 1379 با پیگیری مسئولان جمعیت هلال احمر، بیمارستان نورافشار به جمعیت هلال احمر واگذار شد. در شهریور 1380 ش کلنگ احداث بیمارستان نورافشار با امکانات و ساختمان و تجهیزات جدید، برای بیماران توان‌بخشی مغز و اعصاب، با مساحتی حدود 000‘20 مـ2 زده شد. هم‌زمان با احداث این مرکز، کلیۀ ساختمانهای قدیمی آن اعم از ساختمان بیمارستان و ساختمان باقی‌مانده از قصر جمال‌آباد تخریب گردید و سرانجام ساختمان جدید در بهمن 1391 به بهره‌برداری رسید. بیمارستان نورافشار 4 ساختمان دارد: ساختمان اصلی این مرکز دارای 7 طبقه، و شامل بخشهای اتاق عمل، آزمایشگاه، رادیوتراپی، بخش عمومی، ICU و CCU است. بخشهای کلینیک، درمانگاههای تخصصی و قسمت اداری این مرکز نیز در ساختمان دوم آن واقع شده‌اند. ساختمان سوم بیمارستان مخصوص هیدروتراپی و آب‌درمانی است، و ساختمان چهارم هم به پارکینگ طبقاتی، غذاخوری، آشپزخانه و تأسیسات بیمارستان اختصاص دارد. 

مآخذ

 صحرایی اردکانی، عباس، میراث ماندگار (مجموعۀ اسناد وقفی جمعیت هلال احمر ایران)، تهران، 1381 ش؛ وفایی، محمدحسن (نمایندۀ جمعیت هلال احمر در بیمارستان نورافشار)، مصاحبه با مؤلف.

امیرحسین فاطمی