مطیب، امام زاده

مطیب، امامزاده \ emām-zāde motayyeb \ ، امامزاده‌ای واقع در محلۀ اوین، منطقۀ 1 شهرداری تهران. 
نسب این امامزاده که در نزدیکی میدان عطاءالدین، خیابان شهید کچویی، و در دامنۀ کوههای مشرف بر محلۀ درکه واقع شده است، براساس زیارت‌نامۀ موجود در بقعه به امام موسى کاظم (ع) می‌رسد (سروقدی، 31؛ طباطبایی، 39). در گذشته ساختمان این امامزاده مساحتی حدود 70 مـ2 داشته، و دارای بقعه‌ای ساده، مستطیل‌شکل و گنبدی سبزرنگ از جنس شیروانـی به طول شرقـی ـ غربی 8 متر و عرض 4 متر بوده است (سروقدی، همانجا؛ مصطفوی، 17).

 
 بنای این بقعه در چندین دوره بازسازی شده، و مساحت آن نیز طی زمان گسترش یافته است. امروزه مساحت بنای امامزاده حدود 147 مـ2، و مساحت عرصۀ آن 573 مـ2 است. بنای بقعه نیز شامل یک شبستان در جهت قبله است و ضریح در گوشۀ شمال آن قرار دارد. ارتفاع نمای جنوب شرقی 5 / 3 متر، و ارتفاع نمای جنوب غربی 5 / 5 متر است. کف صحن پوشیده از سنگ مات و برخی قسمت آن آسفالت یا سیمانی است. دیوار ضلع جنوبی صحن از سیمان سفید است. بالای دیوار به صورت شیب‌دار ساخته شده است تا آب باران و برف به پایین سرازیر شود. یک فضای ایوانی‌شکل با عرض حدود دو متر که اندکی نیز شیب دارد، تمام دیوار شرقی بقعه را به خود اختصاص داده است. کف ایوان با سنگ مرمر پوشیده شده است. شبستان یک پله از ایوان بلندتر است. ازاره‌ای به ارتفاع 20 / 1 متر از سنگ مرمر سفید در جداره‌های داخلی اجرا شده، و پس از آن، دیوار و سقف با گچ‌بری تزیین شده است. کف شبستان با کاشی سرامیک پوشانده شده است. 
بقعه دارای 6 پنجره است. کف مرمر آن نیز با فرش پوشانده شده است. ضریح تقریباً در نیمۀ شمالی بقعه قرار دارد. در گذشته، بقعه اتاق کوچکی بوده، و ضریح هم در مرکز آن قرار داشته است. با گسترش حرم، ضریح در نیمۀ شمالی فضای حرم قرار گرفته است. ضریح چوبی سبزرنگ دارای ابعاد تقریبی 75 / 1 × 20 / 1 × 2 متر است (حبیبی، 1 / 404-405؛ مصطفوی، همانجا). روی گنبد ضریح، پارچه‌ای سبز کشیده شده که در هر گوشۀ این پارچۀ مخمل عبارتهایی با رنگهای قرمز، نارنجی، زرد و جز آن گل‌دوزی شده است. گفته می‌شود قدمت ضریح به حدود 150 سال می‌رسد. 
صندوق بزرگ مرقد، تقریباً تمام فضای ضریح را در برگرفته است. ارتفاع صندوق یک متر، و روی صندوق پارچۀ ترمه‌ای کشیده شده است. صندوق با کاشیهای مربع آبی کم‌رنگ به ابعاد 15× 15 سانتی‌متر، کاشی‌کاری شده است. سقف بقعه در نمای ظاهری به صورت شیروانی است که گنبد فلزی کوچکی به رنگ سبز، در میانۀ آن قرار گرفته است. سقف بقعه در نمای داخلی مسطح و گچ‌کاری است. ارتفاع نوک گنبد با کف داخل بقعه حدود 7 متر است. گنبد کوچک بیرونی نیز 20 / 2 متر است. 
فضای داخل بقعه ساده و بی‌پیرایه است و هیچ اثر تاریخی در آن وجود ندارد. تنها اثر باقی‌ماندۀ این بقعه دری با تزیینات خاتم‌کاری و آینه‌کاری است. روی هم رفته از مصالح به کار برده شده در بنای این بقعه می‌توان به سنگ مرمر، گچ، کاشی، چوب، رنگ، حلبی، فولاد و سیمان اشاره کرد (حبیبی، سروقدی، همانجاها). 
در محوطۀ امامزاده مطیب، گورستانی وجود دارد که شماری از اهالی اوین در گذشته در آن دفن شده‌اند (اخوان توکلی، 93). 

مآخذ

 اخوان توکلی، فرناز، «گزارش شناسایی مقدماتی گورستانهای تاریخی شهر تهران»، پژوهشنامه، تهران، 1379 ش، دفتر یکم؛ حبیبی، حسن، امامزاده‌ها و تربت برخی از پاکان و نیکان، تهران، 1388 ش؛ سروقدی، محمدجعفر، بقاع متبرکۀ استان تهران، تهران، 1384 ش؛ طباطبایی، محمدهادی و دیگران، تهران 100، ویژۀ نامۀ صد سالگی شهرداری تهران، تهران، 1387 ش؛ مصطفوی، محمدتقی، «نوشته‌ها و بناهای تاریخی در تهران قدیم و خارج شهر»، اطلاعات ماهانه، تهران، 1331 ش، شم‍ 57.

حسن موسوی‌زاده