لواسانی، حسن

لواسانی \ lavāsānī \ ، حسن (1308-1400 ق / 1270- 1359 ش)، سید حسن لواسانی، عالم دینی و مجتهد. 
سید حسن فرزند سید محمد، از سادات حسینی است و نسبش به عمر اشرف بن امام سجاد (ع) می‌رسد. او در نجف در بیت علم و مرجعیت متولد شد (حسینی، 61؛ شریف، 3 / 546). در 1317 ق در همان روزگار کودکی او، پدرش درگذشت (همانجا). 
سید حسن مبادی علوم و مقدمات را نزد علمای زمانش فراگرفت. سپس مراحل سطوح عالی را نزد آیت‌اللٰه شیخ محمد کاظم آخوند خراسانی، و آیت‌الله آقا سید محمد کاظم یزدی فراگرفت. پس از درگذشت این دو عالم، در درس آیت‌الله حاج شیخ علی گنابادی و آیت‌الله شیخ علی قوچانی شرکت کرد. او از درس و بحث شیخ الشریعه شیخ فتح‌الله اصفهانی، آقا سید ابوالحسن اصفهانی، حاج میرزا حسین نائینی و آقا ضیاءالدین عراقی بهره برد؛ مدتی نیز در سامرا از محضر میرزا محمدتقی شیرازی، و در کربلا از دروس آیت‌الله سید اسماعیل صدر استفاده کرد (حسینی، 85؛ شریف، 3 / 546-547؛ امینی، 3 / 1134). 
با آغاز جنگ جهانی اول کشور عراق نیز درگیر شرایط جنگ شد؛ بنابراین، ناامنی و سختیِ زندگی، لواسانی را واداشت تا به همراه خانواده به ایران بازگردد. ازاین‌رو، در اواسط سال 1333 ق به عزم حرکت به ایران از نجف به کاظمین رفت و در مدت اقامت کوتاهش در آن شهر مادرش درگذشت. پس از این حادثه، در راه ایران همسرش به همراه 3 فرزندش و استادش، آقا شیخ علی قوچانی در اثر بیماری وبا درگذشتند. در نتیجه او به همراه خواهرش با نهایت سختی خود را به تهران رسانید. وی در 1334 ق به مشهد رفت و مدت 6 سال در آنجا اقامت کرد و با مدرسان بزرگ مشهد مانند آیت‌الله حاج آقا حسین قمی و آیت‌الله آقا محمد آقازادۀ کفایی خراسانی مراودات علمی داشت (شریف، 3 / 547). 
او در 1340 ق / 1300 ش به حج مشرف شد و چندین ماه در آنجا اقامت کرد. پس از بازگشت به ایران، برای دیدار علمای بزرگی چون آیات عظام سید ابوالحسن موسوی اصفهانی و نائینی و خالصی به قم رفت که در تبعید از عراق به آنجا آمده بودند. سپس به مشهد رفت و به امامت جماعت در مسجد ترکها، و تدریس فقه و اصول اشتغال یافت. در نیمۀ ماه رجب 1344 ق / 9 بهمن 1304 ش جهت کسب درجۀ اجتهاد و فقاهت به نجف بازگشت و از آیت‌الله آقا سید ابوالحسن اصفهانی و آقا ضیاءالدین عراقی و آقا شیخ محمدحسین غروی نائینی و آیت‌الله شیخ محمد حسین کاشف‌الغطاء اجازۀ اجتهاد گرفت و به درجه‌ای عالی از اجتهاد رسید و اجازه‌های گوناگون از علما دریافت کرد (همو، 3 / 547- 548؛ امینی، همانجا). 
سید حسن در 1348 ق / 1308 ش از طرف حوزۀ علمیۀ نجف جهت ارشاد و امامت جماعت به لبنان فرستاده شد و در آنجا تا 1370 ق / 1330 ش متولی امور شیعیان لبنان بود. در آن سال پس از آغاز جنگ میان اسرائیل و فلسطین، منطقه ناامن شد، ازاین‌‌رو، به‌ناچار به ایران بازگشت و در تهران در مسجد محمودیۀ محلۀ سرچشمه به اقامۀ جماعت و خدمات دینی پرداخت. او در تهران مورد توجه طبقات جامعه، علما و مراجع تقلید قرار گرفت و جایگاهی رفیع یافت (شریف، 3 / 548؛ امینی، 3 / 1134-1135). 
لواسانی در میان علما، با علامه امینی صاحب الغدیر روابط دوستانه‌ای داشت و در سفرهای مکررش به نجف در منزل وی مهمان می‌شد (همو، 3 / 1135). 
سرانجام او در 1400 ق / 1359 ش در تهران درگذشت (همانجا). پیکرش را طبق وصیت خود او به مشهد انتقال دادند و در دارالزهد دفن کردند (حسینی، 112). 
از وی آثاری برجای مانده است، از جمله: نور الافهام، در شرح منظومۀ مصباح الظلام فی علم الکلام سید محمد باقر طباطبایی که کتابی است استدلالی در اصول دین؛ تاریخ النبی احمد (ص) در دو جلد؛ تواریخ الانبیاء؛ رسالۀ فضیحة الکذابین فی نقض الدعاوی الکاذبة، رد بر قادیانی کذاب هندی؛ نقض الهفوات، رد بر بهائیت و تکذیب علی محمد باب؛ مرقاة الجنان؛ الدروس البهیة فی مختصر احوال النبی (ص) و الائمة (ع)؛ الشریعة السمحاء؛ الکشکول (شریف رازی، 4 / 548- 549؛ امینی، 3 / 1133-1134). 

مآخذ

 امینی، محمدهادی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف، نجف، 1413 ق / 1992 م؛ حسینی لواسانی، ابراهیم، طنین روحانی در زندگانی خاندان لواسانی، مشهد، 1384 ش؛ شریف رازی، محمد، گنجینۀ دانشمندان، تهران، 1353 ش. 
مینا احمدیان