گوشواره، تپه ها

گوشواره، تپه‎ها \ tappehā-ye gūšvāre \ ، تپه‎هایی تاریخی واقع در جبهۀ غربی روستای کُند بالا در ارتفاع 115‘2 متری از سطح دریا.
این تپه‎ها در موقعیت °51 و ´39 طول شرقی، و °35 و ´54 عرض شمالی، بر دماغۀ رشته‎کوهی واقع شده‌اند که به صورت یالی در جهت شمال شرقی به جنوب غربی از مرکز روستای کند بالا آغاز می‎شود و به سمت روستای کند پایین امتداد می‎یابد.
تپه‎های گوشواره شامل 3 بخش متصل به یکدیگر هستند که در جهت شمال شرقی به جنوب غربی در امتداد یکدیگر واقع شده‎اند: 
بخش نخست آن در سمت شمال شرقی قرار دارد و شامل بقایای معماری ساختمانی است که تنها آثار پیهای آن باقی مانده است؛ ارتفاع این پیها حداکثر 30 سانتی‎متر است و به‎سبب انباشت آوار حاصل از تخریب بنا، هویت اصلی آن قابل تشخیص نیست. اهالی روستای کند بالا بقایای معماری برجای مانده از این بنا را متعلق به حمام می‎دانند؛ اما با توجه به شواهد موجود این مطلب صحیح به نظر نمی‎رسد، و احتمال می‎رود مستحدثات موجود در این بخش از تپه‎های گوشواره، شامل یک قلعۀ کوچک استقراری بوده که در مواقع هجوم دشمن و ناامنی و آشوبها مورد استفادۀ ساکنان روستا قرار می‎گرفته است. وسعت آثار معماری موجود در این بخش حدود 60 مـ2 است و شواهدی از وجود چند اتاق، یک راهرو و 1 تا 4 برج که با سنگ و ملاط گچ سنتی احداث شده‎اند، در آن قابل رؤیت است.
بخش دوم یا بخش میانی تپه‎های تاریخی گوشواره در جنوب غربی بخش نخست آن قرار دارد. این بخش شامل یک سراشیبی و سربالایی و دو گودال نسبتاً بزرگ به عمق حدود 1، طول 3 و عرض 2 متر است. در بدنۀ این گودالها آثار معماری فراوانی مشاهده می‎شود که با آجرهایی به ابعاد 5 / 3 × 20 × 20 سانتی‎متر و 3 × 18 × 18 سانتی‎متر احداث شده‎اند. طول این بخش از تپه‎های گوشواره حدود 75 متر است.
بخش سوم تپه‎های تاریخی گوشواره، تپۀ جنوب غربی است. این بخش از دیگر بخشهای تپه‎های گوشواره حدود 12 متر بلندتر است. در این بخش نیز بقایای معماری دیده می‎شود؛ اما میزان تخریب آنها به حدی است که نمی‎توان از کیفیت آنها اطلاعی دقیق کسب کرد. به نظر می‎رسد بقایای معماری این بخش از تپه‎های گوشواره در عمق بیشتری از زمین وجود داشته باشد. 
شالودۀ اصلی تپه‎های تاریخی گوشواره، صخره‎های رسوبی است که روی آنها با لایۀ ضخیمی از خاک پوشانده شده است. بدون شک پی بقایای معماری موجود در این تپه‎ها تا سطح صخره‎های یادشده پایین رفته‎اند. در سطح تپه‎های تاریخی گوشواره انواع سفالهای نخودی، قرمز با لعاب و بدون لعاب با نقوش کنده، نقش‌افزوده، نقوش گیاهی و مهندسی، نقش داغ‌دار با بدنه‎های صیقلی یافت می‎شود که مربوط به خمره‎های بزرگ آذوقه و ظروف مصرفی روزمره‎اند. این سفالها عمدتاً متعلق به سده‎های دوران اسلامی و دوره‎های سلجوقی، مغول و تیموری است.
تعداد زیاد قطعات سفالهای پراکنده در تپه‎های تاریخی گوشواره، و همچنین آجرها و قطعات ملاط گچ سنتی فراوان موجود در این تپه‎ها، بیانگر تداوم زندگی و استقرار انسان، و توجه زیاد به این مکان است. گرچه بخشهای مختلف این تپه بر اثر حفاریهای غیرمجاز به‌شدت آسیب دیده، اما این مکان همچنان از ارزش فرهنگی بالایی برخوردار است. تپه‎های تاریخی گوشواره در مهرماه 1382 با شمارۀ 381‘10 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

ناصر پازوکی طرودی