کلک چال، اردوگاه و پناهگاه

کلک‌چال، اردوگاه و پناهگاه \ ordūgāh va panāhgāh-e kolak-čāl \ ، تأسیساتی واقع در میانۀ دامنۀ جنوبی کوههای البرز مرکزی، در فاصلۀ حدود 000‘1متری جنوب شرقی قلۀ توچال، و در ارتفاع 622‘2متری از سطح دریا. 
در دهۀ 1340 ش در این منطقه توسط وزارت آموزش و پرورش بناها و تأسیسات اردوگاهی به منظور ایجاد فضایی برای تفریح و آموزش فنون زندگی گروهی و به‌ویژه آموزش کمکهای اولیۀ امدادگری و نجات به دانش‌آموزان احداث شد. در آن زمان در وزارت آموزش و پرورش کشور تشکیلاتی وجود داشت که تلاش می‌کرد در تشکلی به نام «سازمان پیشاهنگی»، دختران و پسران جوان را برای امداد و نجات عمومی در زمان وقوع حوادث غیرمترقبه مانند سیل، زلزله، توفان، بروز بیماریهای واگیر و جز آنها آماده نماید. اردوگاه کلک‌چال در طول هفته در اختیار وزارت آموزش و پرورش، دانش‌آموزان و اعضای سازمان پیشاهنگی بود، اما در روزهای پنجشنبه و جمعه همۀ اقشار جامعه و به‌خصوص کوهنوردان نیز می‌توانستند از امکانات رفاهی و خدماتی آن استفاده کنند. 
اردوگاه کلک‌چال که به بوستانی بزرگ شبیه است، دارای تأسیساتی مختلف ازجمله چند سالن سرپوشیده، مسجد، سالنهای غذاخوری، چند فروشگاه، زمین بازی تنیس، والیبال، بسکتبال، فوتسال، فوتبال گل‌کوچک، و مسیرهای پیاده‌روی و جز اینها ست. 

مهم‌ترین و زیباترین بنای احداث شده در این محل ساختمانی شش‌طبقه است که به صورت برجی مدور شبیه منار تاریخی شهر سامرا احداث شده است. پلکانی که دسترسی به طبقات این ساختمان را ممکن می‌سازد، در بدنۀ آن به صورت مدور و مارپیچ ساخته شده است. افزون بر این پلکان، در بدنۀ خارجی بنا پنجره‌هایی مربع‌شکل و نورگیریهایی به صورت مستطیلهای عمودی سه‌تایی تعبیه شده‌اند که علاوه بر تأمین روشنایی اتاقهای داخلی بنا و تهویۀ هوا، زیبایی خاصی به آن بخشیده‌اند. 
در نمای خارجی این بنا از سنگهایی به ابعاد 30×20 سانتی‌متر و به رنگهای سفید، خاکستری، قهوه‌ای تیره و روشن استفاده شده است؛ روی این سنگها نام افراد پیشاهنگ و القاب مراتب پیشاهنگی مانند شیربچگان، رَسَد، فرشتگان، و راستان حک شده است. گفته می‌شود در زمان احداث این بنا، دست‌اندرکاران ساخت آن، برای تأمین بخشی از هزینۀ احداث آن افراد پیشاهنگ را تشویق می‌کردند که یکی از این سنگها را خریداری کرده، و نام خود را روی آن حک نمایند و برای نصب بر بدنۀ بنا در اختیار آنها قرار دهند. 
از زیباییهای دیگر اردوگاه کلک‌چال فضای سبز و درختان انبوهی است که همۀ فضاهای باز این اردوگاه را در بر گرفته است. آب مورد نیاز اردوگاه کلک‌چال از چشمه‌های اطراف آن محوطه تأمین می‌شود. 
دسترسی به اردوگاه کلک‌چال از دو مسیر امکان‌پذیر است. مسیر نخست از شمال و غرب پارک جمشیدیه، منظریه، حصارک و جماران آغاز می‌شود و به طرف شمال‌غربی امتداد می‌یابد. این مسیر از درۀ تنگ درور، درۀ جنی، جنوب کوه سوئک بالا، منطقۀ سرچال بزرگ و درۀ هول‌چران عبور می‌کند و پس از رسیدن به درۀ کلک‌چال به سمت شمال شرقی منحرف می‌گردد و به محوطۀ اردوگاه کلک‌چال می‌رسد. شیب این مسیر نسبتاً ملایم، و عبور از آن برای همگان مقدور است. 
مسیر دوم دسترسی به اردوگاه کلک‌چال از میدان تجریش آغاز می‌شود و به میدان امامزاده قاسم می‌رسد. پس از آن ابتدا به باغ پشت، سپس تخت وزیری، بیددره، زیربندک و باغ آبشار می‌رسد و از آنجا به درۀ کلک‌چال منتهی می‌شود. این مسیر از ابتدای درۀ کلک‌چال به سمت شمال‌شرقی منحرف می‌شود، و در شمال درۀ هول‌چران به مسیر اولیه متصل، و سپس به محل اردوگاه منتهی می‌شود. این مسیر نسبت به مسیر اول دشوارتر است و کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. 
شمال اردوگاه کلک‌چال کاملاً صخره‌ای است، عبور از آن به دشواری صورت می‌گیرد و در آنجا، مسیری برای کوهنوردی وجود ندارد؛ اما در غرب اردوگاه، مسیر کوهنوردی مشخصی وجود دارد که کوهنوردان عموماً از آن برای رسیدن به قلۀ توچال استفاده می‌کنند. در دو طرف مسیر منظریه و پارک جمشیدیه به اردوگاه کلک‌چال درختهایی کاشته شده که فضا را سرسبز و باطراوت کرده است. مسیر امامزاده قاسم به کلک‌چال سرسبز نیست، اما در آن امکان تردد با خودرو تا نیمۀ راه وجود دارد. این مسیر دارای چند صفه است که یکی از این صفه‌ها که مقبرۀ نورالشهدا نام دارد، مکانی است که در آن اجساد 8 تن از شهدای گمنام دفن شده است. این مکان در فاصلۀ حدود 250متری از اردوگاه کلک‌چال، و در جنوب آن قرار دارد. در جنوب مقبرۀ نورالشهدا و در همان محوطه، استخر آبی که اهالی منطقه به آن اِستل می‌گویند، وجود دارد. این استخر دارای پیشینۀ تاریخی است، اما در سالهای اخیر به‌سبب بی‌توجهی، بخش عمدۀ آن تخریب شده است. 
اردوگاه کلک‌چال با توجه به ویژگیها و پیشینۀ تاریخی آن (یادمان ساختمان پیشاهنگی)، دارای ارزش ثبت در فهرست آثار ملی است.

ناصر پازوکی طرودی