کاخ جوانان

کاخ جوانان \ kāx-e javānān \ ، از نخستین کانونهای فرهنگی و ورزشی جوانان در شمیران.
در سالهای پایانی دهۀ 1330 ش، ساخت مرکزی برای پرورش جوانان در زمینه‌های فرهنگی در دستور کار مسئولان فرهنگی کشور قرار گرفت. بدین‌منظور، طرحی به نام کاخ جوانان توسط دایرۀ فرهنگ شورای عالی فرهنگ ارائه شد که مورد حمایت فرح دیبا نیز قرار گرفت. 
پیشرفت کار تا 1344 ش رضایت‎بخش نبود تا اینکه در اواخر دی‎ماه همین سال، طرح تکمیل نخستین ساختمان کاخ جوانان به شرکت ساختمانی شهکاران سپرده شد و این مرکز در چهارم آبان‌ماه 1345 توسط محمدرضا پهلوی گشایش یافت. این مرکز در جادۀ قدیم شمیران، بالاتر از سه‎راه ضراب‌خانه واقع شده بود. (ده‎پهلوانی، بش‍ ‌). اساسنامۀ کاخ جوانان در 26 ماده و 14 تبصره در نخستین جلسۀ مجمع عمومی این نهاد در 15 مهرماه 1346 به تصویب رسید (کامور‌، بش‍‌ ). هیئت مدیرۀ کاخ جوانان دارای 11 عضو بود که 6 عضو آن توسط نخست‌وزیر، و 5 عضو دیگر از سوی مجمع عمومی انتخاب می‌شدند و مسئولیت تصویب برنامه‌ها و بودجه را برعهده داشتند.
کاخ جوانان در تهران و شمیران دارای 3 شعبه بود که شعبۀ اصلی آن در جادۀ قدیم شمیران، نزدیکی حسینیۀ ارشاد قرار داشت. این شعبه دارای یک تالار نمایش با گنجایش بیش از 250 نفر، کتابخانه، سینما، کافه‌تریا، و اتاقهای شطرنج، موسیقی، تئاتر و بیلیارد بود. همچنین یک زمین فوتبال در پشت ساختمانهای اصلی آن ساخته شده بود. هر روز در شعبۀ مرکزی کاخ جوانان، برنامه‌های متنوعی از قبیل نمایش فیلم و کنسرت و سخنرانی به اجرا درمی‌آمد. 
در کاخ جوانان فعالیتهای بسیاری در زمینۀ موسیقی و تئاتر و بازیگری صورت می‌گرفت و بازیگران و هنرمندان نامدار آن زمان برای آموزش جوانان یا اجرای برنامه‎های هنری به آنجا رفت‎وآمد داشتند. در کاخ جوانان فرهنگ غربی که توسط دانشجویان تحصیل‎کرده در خارج از ایران به کشور آورده شده بود، بیش از پیش مورد توجه قرار می‌گرفت، کاخ جوانان در آن زمان به‎عنوان کانون مرکزی کاخ جوانان در سطح استان و حتى در سرتاسر کشور به حساب می‌آمد و تمامی کاخهای جوانان کشور در برنامه‎های خود از آن الگو می‌گرفتند. 
در حدود سالهای 1347 ش به‌ بعد دو شعبه از کاخ جوانان در تهران دایر شد: 
یکی در خیابان شوش در جنوب تهران، و دیگری در غرب تهران در خیابان سلسبیل (رودکی کنونی). در شهرستانهای ری، تبریز، اصفهان، ساری، کرمان، سنندج، اورمیه، رشت، و چند شهر دیگر شعبه‌های دیگری از کاخ جوانان ساخته شد. نحوۀ ادارۀ این کاخها در شهرستانها به روال کاخهای جوانان در تهران بود، اما ریاست هیئت مدیرۀ آن شعبه برعهدۀ استاندار مربوط بوده است. 
یکی از عمده‌کارهایی که در آن زمان صورت گرفت، انتشار هفته‌نامۀ کاخ جوانان بود که از 1347 ش هر دو هفته یک‌بار به صورت منظم منتشر می‌شد و در آن فعالیتهای صورت‌گرفته و در حال اجرا به چاپ می‌رسید. با زمزمه‌های انقلاب اسلامی و با گذشت زمان، بسیاری از کسانی که عضو کاخ جوانان بودند، به جریان مخالف رژیم پیوستند و کاخ را پوششی برای فعالیتهای سیاسی خود قرار دادند. کاخهای جوانان با اوج‎گیری انقلاب در سال 57 تعطیل، و پس از پیروزی انقلاب در شکل جدید به مراکز فرهنگی و ورزشی تبدیل شدند.

مآخذ

 ده‎پهلوانی، طلعت، «مراکز فساد در عصر پهلوی»، پژوهشکدۀ باقرالعلوم (ع)  (مل‍‌ )؛ کاموربخشایش، جواد، «کاخ جوانان، از تأسیس تا انحلال»، فصلنامۀ مطالعات تاریخی (مل‍‌ )؛ نیز:

Ensani, www. ensani. ir / storage / files / 2010111014939 = 174.pdf(acc.Jul.6,2013);Pajoohe,www.pajoohe.com / fa / index.php?Page=definition&UID=39424 (acc.Jul.6, 2013). 
میلاد شعبانی