قارچ دنبلان

قارچ دنبلان \ qārč-e donbalān \ ، گونه‌ای از قارچهای زیرزمینی کوهستانی. 
این گیاه در زبان فارسی، دنبلان و دمبلان نامیده می‌شود و در منابع طب سنتی، از آن بـا نامهای بنات ـ الرعد و شَحْم‌الارض یاد شده است. قارچ دنبلان دارای گونه‌های متنوعی است که در نواحی مختلف آسیا و اروپا می‌روید. گروهی از این قارچها به دنبلانهای اروپایی موسوم‌اند. این گونه قارچها که کروی‌شکل و غده‌مانند هستند، معمولاً در زیر خاک رشد می‌کنند و پوستۀ خارجی آنها ناصاف و زگیل‌دار است؛ همچنین، اندازه‌های گوناگونی از یک فندق تا حجم یک مشتِ دست دارند و به رنگهای مختلف قرمز تیره، خاکستری، سفید، بنفش و سیاه دیده می‌شوند. بهترین و لذیذترین نوع این قارچ معمولاً دارای پوستۀ سیاه‌رنگ است. دنبلان اروپایی بیشتر در عمق حدود 30 سانتی‌متری خاک به صورت گروهی، و در نزدیکی ریشه‌های گیاهان و درختها به‌ویژه درخت بلوط می‌روید. این نوع قارچ معمولاً پوستی زگیلی و سخت دارد که حاوی اسپرهای قارچ، و گوشت آن سفیدرنگ است. 
دنبلانهای اروپایی دارای گونه‌های خوراکی و غیرخوراکی‌اند که بیشتر مصرف دارویی دارند. گروهی از دنبلانهای خوارکی عبارت‌اند از: 1. دنبلان سیاه با اندازه‌ای در حدود یک تخم‌مرغ که دارای رنگ پوستۀ حنایی است. این دنبلان که از بهترین انواع دنبلان به شمار می‌آید، در فصل پاییز می‌رسد. 2. گونۀ Tuber uncinatum که اندازه‌ای کوچک‌تر، پوسته‌ای سیاه، و گوشت قهوه‌ای‌رنگی دارد. 3. گونۀ Tuber hiemale که حدوداً به اندازۀ یک گردو ست. 4. دنبلان تابستانی. 5. دنبلان کوهی. 
در ایران، قارچ دنبلان در تهران و کوههای شهرستان شمیران و نیز مناطق دیگری می‌روید؛ همچنین انواعی از این قارچ در ایران مشاهده شده که از نظر جنس و مشخصات با دنبلانهای اروپایی متفاوت‌اند. این نوع قارچها افزون بر کاربرد خوراکی، در تهیۀ روغنهای معطر و داروسازی نیز کاربرد دارند. از نظر طب سنتی، این گیاه برای کاهش قند خون مؤثر، و غذایی مقوی و دارویی مفید در درمان بیماریهای چشمی است. مصرف این نوع قارچ از پیری زودرس جلوگیری می‌کند. اثر آنتی اکسیدانی این نوع قارچ در برابر عوامل سرطان‌زا و محافظت از کبد در برابر بیماریهای کبدی ثابت شده است. 

مآخذ

 بیرونی، ابوریحان، الصیدنة، به کوشش عباس زریاب، تهران، 1370 ش؛ میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، تهران، 1373 ش؛ «کاهش قند خون با قارچ دنبلان»، عصر ایران (مل‍‌ )؛ نیز: 

Asriran, www.asriran.com / fa / news / 262254 (acc. Jun. 18, 2013).
علیرضا بنی‌جانی