فی چال، دره

فی‌چال، دره \ darre-ye fī-čāl \ ، دره‎ای واقع در شمال غربی قلۀ آبک در پایین قلۀ چمن. 
جهت این دره شرق به غرب، و شیب آن به سمت شمشک پایین است. این دره از شرق به خط‌الرأس آبک به سیاه‌غار در گردنۀ لجنی، و از غرب به شمشک پایین نزدیک به دورود منتهی می‌شود.
طول مسیر این دره در حدود 300‘1 متر، و اختلاف ارتفاع میان دو نقطۀ آغازین و پایانی آن حدود 350 متر است. در این دره مناطق، مزارع و دره‌های فرعی مگس گُله، کوش لچک، روس‌دار، کُلاکی و سیاه‌چال واقع شده‌اند. در طول مسیر این دره ‎دست‎کم دو چشمه با آب دائم و 4 چشمۀ فصلی وجود دارد. در فصل بهار که برف کوههای دوطرف دره آب می‌شود، شمار چشمه‌ها افزایش می‌یابد و در تمام دره‌های فرعی جریان آب به چشم می‎خورد.
آنچه این دره را در دهه‌های 1320 تا 1340 ش مشهور ساخت، وجود معادن متعدد زغال‌سنگ، اشتغال صدها نفر کارگر در این معادن، و استخراج زغال‌سنگ و بارگیری و ارسال آن به تهران بود. معادن این دره از غنی‌ترین معادن زغال‌سنگ شمشک محسوب می‌شد. در اواخر دورۀ فعالیت معادن درۀ فی‌چال، به‌سبب جایگزین‎شدن سوختهای دیگر مانند مشتقات نفت به جای زغال‌سنگ و کاهش استخراج آن نیز در 1340 ش به‌‎سبب گازگرفتگی و کشته‎شدن 11 تن از معدنچیان در معدنی به‎نام ساوجی، معادن این دره متروک شدند. 
امروزه بخش عمدۀ درۀ فی‌چال به‎خصوص قسمتهای اولیۀ آن تحت تأثیر ساخت‎وسازهای شهری قرار گرفته، و تبدیل به شهر و ساختمانهای بلندمرتبه شده است. ورودی‌ تونلهای زغال‌سنگ نیز تخریب شده است و دیگر اثری از معادن در آنجا دیده نمی‌شود. قسمتهای انتهایی درۀ فی‌چال هم تبدیل به مرتع شده، و چراگاه احشام و گوسفندان گشته است.
راه ورود به این دره از طریق شمشک و همچنین روستای روته امکان‌پذیر است. راه‌پیمایی و پیمایش در این دره چندان سخت نیست و به حدود 45 دقیقه وقت نیاز دارد. از طریق این دره و گردنه و یال ‌شرقی آن می‌توان به قله‌های البرز میانی دست یافت.

مجید یاسینی ـ ناصر پازوکی طرودی