صنایع دستی، موزه

صنایع دستی، موزه \ mūze-ye sanāyeº-e dastī \ ، کاخ ـ موزه‌ای از مجموعۀ کاخ ـ موزه‌های سعدآباد، که سابقاً کاخ اشرف پهلوی (1298 ش) نام داشت. 
موزۀ صنایع دستی بنایی تاریخی است که در ضلع شرقی مجموعۀ باغ ـ موزۀ سعدآباد قرار دارد و در زمینی به مساحت 600‘2 مـ2 و با زیربنایی حدود 800‘1 مـ2 در دو طبقه ساخته شده است. 
اگر چه مستندات تاریخی موجود نشان می‌دهد که این کاخ نیز مانند دیگر کاخهای سعدآباد در زمان رضا شاه و تقریباً هم‌زمان با ساخت دیگر کاخهای این مجموعه طرح‌ریزی، و ساخته شده است، اما سبک معماری، نقشۀ داخلی و نیز پنجره‌های پرشمار، بلند و سرتاسری پیرامون آن نمایی از یک ساختمان مدرن‌تر را به نمایش می‌گذارد («تهران‌گردی ... »، 5؛ تحقیقات ... ). 
این بنای تاریخی در فاصلۀ سالهای 1315 تا 1318 ش به دستور رضا شاه توسط مهندس فرمانفرماییان، از معماران ایرانی ساخته شد. نقشه‌های مادر این کاخ نشان می‌دهد که نمای اولیۀ آن از سنگهای تیشه‌ای بوده است؛ اما در 1350 ش به دستور اشرف پهلوی با سنگ مرمر سفید پوشانده شده، و بخشهایی از نقشۀ داخلی، و نیز تزیینات خارجی آن بازسازی شده، و تغییر کرده است. به سبب همین بازسازی است که نمای عمومی و کلی این ساختمان در مقایسه با دیگر کاخهای سعدآباد که بیشتر معماری آنها تلفیقی از معماری ایرانی ـ اروپایی یا سبکهای رایج در معماری قاجاری و دوران پهلوی اول است، تفاوتی اساسی دارد (همانجاها). 
اقامتگاه اشرف پهلوی در سعدآباد که در فاصله‌ای نزدیک با اقامتگاه تابستانی خواهرش شمس قرار داشت و گفته می‌شود محل اصلی برپایی میهمانیهای خانوادگی و دوستانۀ او بوده است، در سالهای پس از انقلاب 1357 ش چون دیگر کاخهای این مجموعه در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت و به موزه تبدیل شد. نخستین بار مجموعه‌ای از ظروف گرانبها و بی‌نظیر در آن به نمایش درآمد و در 1372 ش با عنوان «موزۀ ظروف» گشایش یافت؛ اما دو سال بعد مجموعۀ این ظروف به انباری در سعدآباد منتقل شد و در اواخر سال 1374 ش ساختمان در اختیار نهاد ریاست جمهوری قرار گرفت و رفت‌وآمد عموم به آن ممنوع گردید. 
یک دهه بعد در پی اقدام قانونی سازمان میراث فرهنگی برای باز پس‌گیری کاخهای تاریخی مجموعۀ سعدآباد و تغییر کاربری فرهنگی در آنها، نهاد ریاست ـ جمهوری در 1384 ش این ساختمان را تخلیه کرد. این کاخ پس از آن و به دنبال یک دورۀ کوتاه بهسازی برای راه‌اندازی موزۀ صنایع دستی در نظر گرفته شد و در 30 دی ماه 1385 با همین عنوان آغاز به کار کرد. پس از آن آثار نمایشگاه دائمی صنایع‌دستی که پیش از این در اختیار سازمان صنایع‌دستی ایران بود، برای تجهیز این موزه به سعدآباد منتقل شد (آزاد، بش‍‌ ). 
1. Chn. 
در حال حاضر، اشیاء نفیس و با ارزشی در 5 سالن این موزه به نمایش درآمده است. این اشیاء شامل مجموعه‌ای بی‌نظیر از منسوجات، سفال و سرامیک، شیشه، گلیم و جاجیم، انواع فرش و فلزات از هنرمندانی چون صنیع خاتم، مصورالملک، مهدی طوسی، ساریخوانی، امیر طاعت، مهران امیراینانلو، و محمود دهنوی است. 

مآخذ

آزاد، سحر، «آثار نمایشگاه دائمی صنایع دستی به سعدآباد منتقل می‌شود»، خبرگزاری میراث فرهنگی، 2 آبان 1385 (مل‍‌ )؛ تحقیقات میدانی مؤلف؛ «تهران‌گردی را با سعدآباد شروع کنید»، راهنمای مجموعۀ فرهنگی سعدآباد، تهران، 1388 ش؛ نیز: Chn, www.chn.ir. 

شیده لالمی