سادات افجه ای

سادات‌افجه‌ای \ sādāt afjeʾī\ ، سید محمدرضا، قاضی و مشاور حقوقی، و یکی از اعضای کمیسیون تهیه و تدوین قانون مدنی ایران. 
سید محمدرضا سادات‌افجه‌ای فرزند سید جعفر در 1285 ق/ 1247 ش، در افجۀ تهران متولد شد. وی نخست، نزد علمای تهران و نجف علوم زمان خود، همچون علوم دینی و شرعی، فقه، اصول، کلام و فلسفه را آموخت و سپس، به تدریس علوم اسلامی در حوزه‌های علمیه و دانشکدۀ معقول و منقول (دانشکدۀ الٰهیات تهران) پرداخت (مبارکیان، 387- 388). 
سادات افجه‌ای در 1290 ش، به عدلیۀ تهران (دادگستری فعلی) دعوت شد و از این زمان به بعد، مهم‌ترین فعالیتهای خود را در امور قضایی آغاز کرد؛ وی از 1290-1291 ش وکیل عمومی دیوان عالی تمیز (دیوان عالی کشور)، در 1292 ش مشاور آن، و در 1294 ش مدعی‌العموم (دادستان) و عضو این دیوان بود، و تا 1300 ش ریاست محاضر و محاکم شرع را بر عهده داشت (همانجا). 
سادات‌افجه‌ای یکی از اعضای اولین کمیسیون تهیه و تدوین قانون مدنی ایران بود (همو، 503؛ آقابزرگ، 7/ 46)؛ این کمیسیون را سید محمد فاطمی در 1298 ش تشکیل داد و خود ریاست آن را بر عهده گرفت (فاطمی، 105). افجه‌ای در 1300 ش دوباره مشاور دیوان عالی تمیز، و در 1302 ش مستشار این دیوان شد. وی پس از آن نیز تا زمان گشایش دادگستری نوین، دادستان کل کشور بود (همو، 388). 
افجه‌ای پس از تشکیل دادگستری نوین بارها ریاست دادگاه شرع تهران را تا 1320 ش بر عهده داشت؛ ازجمله در سالهای 1315 ش («تشکیلات کشوری»، 109)، 1318 ش («سازمان کشور»، س 14، ص 141)، 1319 ش («سازمان وزارتخانه‌ها ... »، 155)، و 1320 ش («سازمان کشور»، س 16، ص 106). وی همچنین در 1313 و 1315 ش صاحب دفتر ازدواج و طلاق در تهران بوده است («تشکیلات وزارت ... »، 138؛ «تشکیلات کشوری»، 110؛ عاقلی، 185). افجه‌ای سرانجام در فروردین 1322 ش در تهران درگذشت. 

مآخذ

آقابزرگ، الذریعة؛ «تشکیلات کشوری»، سالنامۀ پارس، س 11، 1315 ش؛ «تشکیلات وزارت عدلیه»، همان، س 9، 1313 ش؛ «سازمان کشور»، همان، س 14، 1318 ش؛ «سازمان کشور»، همان، س 16، 1320 ش؛ «سازمان وزارتخانه‌های کشور»، همان، س 15، 1319 ش؛ عاقلی، باقر، داور و عدلیه، تهران، 1369 ش؛ فاطمی قمی، محمد، خاطرات، به کوشش حسن زندیه، تهران، 1389 ش؛ مبارکیان، عباس، چهره‌ها در تاریخچۀ نظام آموزش عالی حقوق و عدلیۀ نوین، تهران، 1377 ش. 

آزاده عباسی