رجایی (شهید)، مرکز آموزشی ـ تحقیقاتی و درمانی قلب و عروق

‌رجایی (شهید)، مرکز آموزشی، تحقیقاتی و درمانی قلب و عروق\ markaz-e āmūzešī, tahqīqātī, va darmānī-ye qalb va orūq-e šahīd rajāyī\ ، بیمارستانی واقع در خیابان ولیعصر، تقاطع نیایش، در منطقۀ 3 شهرداری تهران که پیش از این، بیمارستان ملکۀ مادر نامیده می‌شد.
این بیمارستان که از بزرگ‎ترین بیمارستانهای ایران به ‌شمار می‌آید، به‌منظور درمان و حمایت از بیماران مبتلا به بیماریهای قلب و عروق و خون تأسیس شد. ساخت این بیمارستان در 12/ 11/ 1345 ش به شمارۀ ثبت 910 و با مساحت 000‘10 مـ2 آغاز شد و در 12/ 2/ 1353 ش به بهره‌برداری رسید. ساختمان این بیمارستان که به شکل H طراحی شده است، در ابتدا با گنجایش 400 تخت اسمی آغاز به کار کرد.
پیش از دهۀ 1340 ش، افرادی که به بیماریهای قلبی دچار می‎شدند، گاهی برای درمان به خارج از کشور سفر می‌کردند؛ اما پس از چندی، نخستین عمل قلب در ایران طی سالهای 1346- 1349 ش، در بیمارستان پهلوی یا هزارتختخوابی (امروزه بیمارستان امام‌خمینی) توسط پروفسور یحیى عدل و دکتر جواد هیئت انجام گرفت. با تأسیس این بیمارستان در دهۀ 1350 ش که در آن زمان بیمارستان ملکۀ مادر نام داشت، قدمهایی استوار در پیشرفت علم پزشکی، به‎ویژه در شاخۀ بیماریهای قلبی برداشته شد. نخستین عمل قلب باز را در ایران دکتر خوانساری روی بیماری به نام عبدالله نوری در این بیمارستان با موفقیت انجام داد.
در گذشته دستگاههای این بیمارستان چندان مجهز نبود؛ اما پیگیری و تلاش پزشکان آن سبب شد که این بیمارستان به یکی از بیمارستانهای فوق‎تخصصی در زمینۀ بیماریهای قلبی بدل شود. پس از انقلاب اسلامی ایران شماری از دستیاران جراح قلب، در این بیمارستان آموزش دیدند که امروزه در مناطق مختلف کشور به خدمت مشغول‎اند.
این بیمارستان در 17/ 5/ 1371 ش و در پنجاه و دومین اجلاس شورای گسترش دانشگاههای علوم پزشکی، با اعطای استقلال اداری، مالی، تشکیلاتی و آموزشی، به مرکز آموزشی، تحقیقاتی و درمانی قلب و عروق شهید رجایی بدل شد. در این سال، طبق نامۀ رئیس این مرکز و نیز درخواست رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران و همچنین پیشنهاد ریاست دانشگاهِ یادشده، این مسئله مورد بررسی قرار گرفت و سرانجام به تصویب رسید. ضمن آن مقرر شد که ارتباط آموزشی مرکز فوق با دانشگاه علوم پزشکی ایران محفوظ بماند و مرکز موظف به پذیرش دانشجویان و دستیاران معرفی‎شده از سوی دانشگاه باشد.
این بیمارستان تا زمان تألیف مقاله (1390 ش) شامل این بخشها بوده است: داخلی قلب و عروق بزرگ‎سالان؛ داخلی قلب و عروق کودکان؛ جراحی قلب و عروق کاتتریسم و آنژیوگرافی؛ سپس میکروالکتروفیزیولوژی؛ توان‎بخشی و بازتوانی قلب؛ تصویربرداریهای قلبی (اکوکاردیوگرافی، اکوی قلب جنین، سیتی اسکن، ام آر آی، رادیوایزوتوپ)؛ آزمایشگاه؛ مانیتورینگ و درمانگاههای سرپایی.
با گسترش تدریجی، تختهای این مرکز به حدود 600 تخت فعال رسیده است که بیش از 3/ 1  آنها را تختهای ویژه تشکیل می‌دهد. امروزه این مرکز با در اختیار داشتن حدود 100 تن از اعضای هیئت علمی، خدمات درمانی به مردم ارائه می‌کند.
ساختار سازمانی این مرکز عبارت‎است از: سرپرستی مرکز، معاونت پشتیبانی، معاونت توسعه و برنامه‌ریزی، معاونت آموزشی، معاونت پژوهشی، و مدیریت مرکز. همچنین هیئت امنای این مرکز عبارت‎اند از: وزیر بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران، و جمعی از استادان شاغل در این مرکز.

مآخذ

تاریخچۀ جراحی قلب در بیمارستان قلب شهید رجایی تهران، تهران، بی‎تا؛ گزارش بازدید از بیمارستان قلب شهید رجایی (25 خرداد 1388)، دانشگاه صنعتی شریف؛ مرکز آموزشی، تحقیقاتی و درمانی قلب و عروق شهید رجایی1 (مل‍‌ )؛ نیز:

Rhc.www.rhc.ac.ir/ fRCMRC/ more.aspx (acc. May 11, 2011); ibid,www. rhc. tums.ac.ir/ fa/ Default.aspx (acc. May 5, 2011).
حسن موسوی‎زاده