حکیم

حکیم \ hakīm\ ، محمدتقی، آیت‌الله سید محمدتقی حکیم، فرزند آیت‌الله احمد حکیم از روحانیان و معتمدان منطقۀ شمیران.
نسب آیت‌الله سید محمدتقی حکیم، با دو واسطه به طبیب معروف، سیدحسین حکیم، و با 3 واسطه به عارف مشهور سید علی شوشتری، مصاحب و وصی شیخ انصاری، و با 7 واسطه به محدث کبیر سید نعمت‌الله جزایری می‌رسد. وی که از معتمدان محلۀ حصاربوعلی، واقع در منطقۀ نیاوران و امام جماعت مسجد این محل است، در 1305 ش در شهرستان شوشتر به‌دنیا آمد ( آیت‌الله … ،1). 
او تحصیلات شش‌سالۀ ابتدایی خود را در دبستان پهلوی شوشتر به اتمام رساند و در 1319 ش پس از دریافت گواهی‎نامۀ دورۀ ابتدایی، تحصیلات علوم دینی خود را در همان شهر آغاز کرد (همانجا). سید محمدتقی دو سال بعد برای ادامۀ تحصیلات حوزوی به قم رفت و دروس سطح خود را در همان‌جا گذراند («پایگاه … »، بش‍ ‌). او در 1326 ش در شوشتر ازدواج کرد و از 1329 تا 1331 ش حدود دو سال در نجف به سر برد و پس از تکمیل دروس سطح، در درس خارج اصول آیت‌الله عظمى خویی و خارج فقه آیت‌الله عظمى حکیم شرکت کرد. وی در 1331 ش از نجف اشرف به اهواز آمد و تا 1339 ش در آنجا و در حوزۀ علمیۀ آل‌طیب و نیز در منزل خود به تدریس ادبیات عرب، منطق، فلسفه، اصول فقه و فقه مشغول بود. آیت‌الله حکیم در 1340 ش از اهواز به تهران منتقل شد و در محلۀ حصاربوعلی در منطقۀ نیاوران اقامت گزید. او به دعوت مردم محل به‌عنوان امام جماعت مسجد حصاربوعلی به اقامۀ نماز پرداخت و تا زمان تألیف این مقاله (1388 ش) نیز در این محل به اقامۀ نماز و رسیدگی به کارهای فرهنگی و تفسیر قرآن و وعظ مشغول بوده است. 
آیت‌الله حکیم در جریان پیروزی انقلاب اسلامی ایران، و پس از آن در جنگ تحمیلی در کنار مردم حضوری فعال داشت. او از 1323 ش تاکنون در مکانهای متعددی به تدریس ادبیات عرب و علوم اسلامی و قرآنی پرداخته است. ازجمله می‌توان به قم، اهواز، حوزۀ علمیۀ قائمیۀ چیذر، حوزۀ علمیۀ فاطمۀ زهرا (س)، کانون جوانان محقق اسلامی، کانون تعلیم و تربیت‎دینی حکیم ــ که خود تأسیس کرده است ــ کمیتۀ فرهنگی سعدآباد، دفتر انجمن معلمان نیاوران و دانشکـدۀ ادبیات دانشگاه تهران ــ که تا امروز نیز در آنجـا مشغول بـه‌تدریس است ــ اشاره کرد (همانجا؛ آیت‌الله، 1، 18). 
آیت‌الله سید محمدتقی حکیم از 1332 ش تاکنون به ترجمه و تألیف 15 جلد کتاب پرداخته است؛ آثاری ازجمله راهنمای تجزیـه و ترکیب قواعد صرف و نحـو عربی ــ که به‌چاپ بیست و سوم رسیده ــ و کتاب پدر و فرزند ــ که به چاپ پانزدهم رسیده و به زبان انگلیسی نیز ترجمه شده ــ و کتاب دقائق التوحید فی نهج‌ البلاغة به زبان عربی. همچنین از 1324 ش تاکنون 70 مقالۀ علمی، تربیتی و دینی به قلم او در نشریات مختلف از قبیل مجلۀ دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران به چاپ رسیده است. 
آیت‌الله حکیم در آذرماه 1373 ش درمانگاه خیریۀ حسینیۀ حصاربوعلی را در این محله تأسیس کرد و به ثبت رساند که هم‌اکنون نیز بخشهای مختلف آن مشغول بـه‌کار است. او بـه اتفاق همسر خـود، مرضیۀ حکیم، در 1375 ش با وقف خانۀ مسکونی و کلیۀ کتابهای چاپی، چاپ سنگی و خطی خود به آستان قدس رضوی کتابخانه‌ای تأسیس نمود که در حال حاضر نیز به نام کتابخانۀ عمومی آیت‌الله سید محمدتقی حکیم وابسته به آستان قدس رضوی، به فعالیت می‌پردازد (نک‍ : بخش دوم مقاله). آیت‌الله حکیم از علامۀ تهرانی اجازۀ روایتی و از امام خمینی و آیات عظام حکیم و خویی و مراجع فعلی اجازۀ امور حسبیه دارد (همو، 1-2).

مآخذ

آیت‌الله سید محمدتقی حکیم و حاجیه خانم حکیم (ره)، تهران، بی‎تا؛ پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله سید محمدتقی حکیم (مل‍ ‎)؛ نیز:

Smt-Hakim, www. smt-hakim.ir / sal. html (acc. Sep. 14, 2009).
گلاره مرادی

کتابخانۀ آیت‌الله حکیم

این کتابخانه که درواقع بخشـی از منـزل آیـت‌الله سید محمدتقی حکیم ــ امام جماعت مسجد حصاربـوعلی و استاد دانشگاه تهران ــ است، در 24 آذر 1375 به دست وی و همسر ایشان خانم مرضیه حکیم در محلۀ حصاربوعلی تأسیس شد. این کتابخانه در روز ولادت امام حسین (ع) با حضور رئیس هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور، آقای معین‌فر، دکتر شهیدی و دکتر گرجی، از استادان ممتاز دانشگاه، چند تن از نمایندگان مجلس و روحانیان منطقه و اهالی محلۀ حصاربوعلی (غرب پارک نیاوران) افتتاح شد ( آیت‌الله ... ، 14؛ نیز نک‍ : «پایگاه ... »، بش‍ ‌).
در تاریخ 26 مهر ماه 1379 مؤسسان کتابخانه، کلیۀ کتابها و تمامی شش‌دانگ‌ خانۀ (محل کتابخانه و محل سکونت) خود را وقف آستان قدس رضوی کردند. به این ترتیب کتابخانۀ عمومی آیت‌الله سید محمدتقی حکیم زیرمجموعۀ آستان قدس رضوی شد و سازمان کتابخانه‌های وابسته به آستان قدس رضوی در مشهد مسئولیت اهدا و خرید کتاب برای کتابخانه را به‌عهده گرفت و سرپرستی کتابخانه نیز به مؤسس آن، آیت‌الله حکیم واگذار شد. در 1385 ش او همچنین خانۀ جنب کتابخانه را خریداری، و جهت توسعۀ کتابخانه وقف کرد (همانجا؛ آیت‌الله، 14- 15). 
این کتابخانه در حال حاضر (1388 ش) در دو طبقه و دو تالار مطالعۀ قفسۀ باز به انضمام یک مخزن قفسۀ باز کتابهای چاپی در مجموع فضایی در حـدود 116 مـ2 را دربر می‌گیرد که 56 مـ2 از فضای کتابخانه، مخزن کتاب است و 60 م‍ـ2 به قرائت‌خانه اختصاص دارد. 
این کتابخانه در حدود 600‘21 جلد کتاب در زمینه‌های مختلف دارد و مهم‌ترین ویژگی آن وجود 134 عنوان نسخۀ خطی نفیس در زمینۀ فقه و اصول، ادبیات عرب، اخبار، احادیث، طب‌قدیم، ادعیه و طلسمات است. دو جلد از این کتابها به خط سید نعمت‌الله جزایری، نیای آیت‌الله حکیم است که معاصر مجلسی دوم بوده است. آن دوجلد اینها ست: جوامع الانوار فی شرح عیون الاخبار (شرحی بر کتاب عیون اخبار الرضا (ع) از ابن‎بابویه) و نزهة الاخوان و تحفة الخلّان (شرحی بر کتاب روضۀ کافی کلینی). 
در این کتابخانه بیش از 280 جلد کتاب چاپ سنگی و 25 عنوان نشریه نیز وجود دارد. شمار پرسنل این کتابخانه 4 نفر است و جست‎وجو، اطلاع‌رسانی و امانت کتاب، به‌وسیلۀ نرم‌افزارهای رایانه‌ای و همچنین برگه‌دان صورت می‌گیرد. ساعات کار این کتابخانه از 8 صبح تا 8 بعدازظهر و به‌صورت یک روز در میان برای آقایان و بانوان است. این کتابخانه به صورت میانگین روزانه 20 تا 30 تن مراجعه‌کننده دارد و از بدو تأسیس تاکنون 830‘ 3 عضو فعال داشته است که بیشتر آنها دانشجویان  رشته‌های مختلف بوده‎‎اند (تحقیقات ... ؛ «کتابخانه ... »، بش‍‌ ). 

مآخذ

آیت‌الله سید محمدتقی حکیم و حاجیه خانم حکیم (ره)، تهران، بی‌تـا؛ پـایگاه اطلاع‌رسانـی آیت‌الله سید محمدتقـی حکیم (مل‍‌ ‍)؛ حکیم، محمدتقی (سرپرست کتابخانه) و خانم شریفی (کتابدار و مسئول کتابخانه)، مصاحبه با مؤلف؛ «کتابخانۀ آیت‎الله حکیم»، پایگاه اطلاع‎رسانی کتابخانه‎های ایران (مل‍‌ )؛ نیز:

Lib, www. lib. ir/ LibView.aspx?id=154; Smt-Hakim, www. smt-hakim.ir/ ketab.html.
گلاره مرادی