حضرت مریم، مجتمع آموزشی

حضرت مریم، مجتمع آموزشی \ mojtamaʾ-e āmūzešī-ye hazrat-e maryam\ ، از قدیمی‌ترین مدارس ویژۀ ارمنیان در تهران، واقع در خیابان میرداماد، میدان مادر، خیابان شهید آلن آبکار شاه‌نظریان. 
مدرسۀ حضرت مریم در 1315 ش/ 1936 م توسط مگرودیچ آبکار شاه‌نظریان در شهر جلفای اصفهان تأسیس شد. وی که از 1313 ش/ 1934 م رهبر دینی جمعیت کاتولیک ارامنۀ ایران بود، در 1333 ش/ 1954 م به مقام اسقفی نایل گردید. او تا پیش از برقراری روابط سیاسی ایران و واتیکان، و نیز تأسیس سفارت واتیکان در ایران، به عنوان بالاترین مقام مذهبی کلیسای کاتولیک ارامنه، و رابط دولتهای این دو کشور، به فعالیت می‌پرداخت. افزون بر مدرسۀ حضرت مریم، کلیسای کاتولیک ارامنۀ مقدس و ساختمان خلیفه‌گری ارمنیان کاتولیک در تهران نیز به همت و ابتکار او تأسیس شدند. 
مدرسۀ حضرت مریم پس از 4 سال، به سبب مهاجرت بسیاری از ارمنیان کاتولیک به تهران و کمبود مدرسۀ ویژۀ آنان در این شهر، به تهران انتقال یافت. این مدرسه در آن زمان در سفارتخانۀ فرانسه در خیابان نوفل لوشاتو مستقر شد. مدرسۀ حضرت مریم در آن زمان حدود 300 دانش‌آموز داشت و ادارۀ کلیۀ امور مربوط به آن برعهدۀ راهبه‌های فرقۀ کاتولیک بود و هزینه‌های جاری آن نیز از محل امور خیریه تأمین می‌شد؛ ازاین‌رو، مسئولان وقت تهران این مدرسه را از پرداخت مالیات معاف کردند. 
در دهۀ 1320 ش / 1940 م به سبب افزایش شمار دانش‌آموزان این مدرسه و نبود فضای کافی برای آنها، زمینی به مساحت 300‘6 مـ2 توسط شورای خلیفه‌گری ارمنیان در منطقۀ داوودیه خریداری، و بدین ترتیب، سنگ بنای مدرسۀ حضرت مریم در مکان فعلی، بنا نهاده شد. پس از آن کار ساخت بنای این مدرسه به دستور اسقف اعظم مگرودیچ آبکار شاه‌نظریان نمایندۀ کلیسای کاتولیک در تهران، و توسط یک طراح فرانسوی و نیز مهندس میکائیل غریبیان آغاز شد. 
در 1354 ش/ 1975 م زمین مجاور این مدرسه با مساحت 700‘2 مـ2 نیز خریداری، و به فضای مدرسه افزوده شد. معلمان مدرسۀ حضرت مریم در ابتدای شکل‌گیری آن، معلمانی فرانسوی بودند و کلیۀ درسهای آن نیز به زبان فرانسوی تدریس می‌شد. در سالهای بعد، تدریس دروس به زبانهای فارسی و ارمنی، و همچنین تدریس رشته‌های موسیقی، به‌ویژه آموزش پیانو به دانش‌آموزان این مدرسه که از مدارس برتر تهران در آن زمان به شمار می‌آمد، آغاز شد. مسئولیت کلیۀ امور این مدرسه در آن سالها برعهدۀ یکی از راهبه‌های کاتولیک به نام خواهر پولپن پالبان بود. 
مدرسۀ حضرت مریم در سالهای پیش از پیروزی انقلاب اسلامی به صورت مختلط و شبانه‌روزی اداره می‌شد و دانش‌آموزان بی‌سرپرست در خوابگاهی که برای آنها در نظر گرفته شده بود، مستقر بودند. افزون بر این، شماری از خانواده‌های تهی‌دست ارمنی نیز در پرورشگاهی در این مدرسه زندگی می‌کردند. همچنین در 1354 ش کار ساخت کلیسایی در داخل فضای مدرسۀ حضرت مریم به پایان رسید. این کلیسا که کلیسای مریم مقدس نام گرفت، عبادتگاه راهبه‌هایی بود که تمامی اوقات خود را صرف رسیدگی به امور دانش‌آموزان می‌کردند. آنها همچنین مسئولیت ادارۀ کودکستانی را که از ابتدای شکل‌گیری این مجموعه تأسیس شده بود، برعهده داشتند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در بهمن‌ماه 1357 ش با کشیدن دیواری در وسط ساختمان اصلی، فضای این مدرسه به دو بخش پسرانه و دخترانه تقسیم شد، و ادارۀ آن که تا پیش از انقلاب اسلامی زیر نظر شورای خلیفه‌گری ارامنه بود، به وزارت آموزش و پرورش واگذار شد. این مدرسه در آن زمان کلاً حدود 200‘1 دانش‌آموز داشت. واحد پسرانۀ مجتمع آموزشی حضرت مریم در حال حاضر (1392 ش) دارای کلیۀ مقاطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان و حدود 180 دانش‌آموز، و واحد دخترانۀ این مجتمع دارای مقاطع ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان و هنرستان و حدود 190 دانش‌آموز است. این واحدها به‌طورکلی زیر نظر وزارت آموزش و پرورش قرار دارند و با مدیریت مدیرانی به انتخاب این وزارتخانه اداره می‌شوند. 
دانش‌آموزان این مدرسه که عمدتاً کودکان و نوجوانانی ارمنی از محله‌های مجیدیه، نارمک، هفتِ تیر، ونک و قلعۀ ارامنه‌اند، افزون بر فراگیری دروس عادی، به آموزش زبان و ادبیات ارمنی و همچنین تاریخ و علوم دینی مسیحی می‌پردازند. این دانش‌آموزان روزهای یکشنبۀ هر هفته به کلیسای واقع در مجتمع آموزشی حضرت مریم می‌روند و در آیینهای دینی ویژۀ خود شرکت می‌کنند. کلیسای مریم مقدس در واقع کلیسایی خصوصی است که والدین دانش‌آموزان و به‌طورکلی ارمنیان کاتولیک تنها با اجازۀ مسئولان کلیسا می‌توانند در آن حضور یابند. در این کلیسا همچون کلیساهای دیگر، اسقفی به طور دائم حضور دارد، و افزون بر نیایشهای روزانه، در مناسبتها و عیدهای مسیحی، مراسم ویژه‌ای در آن برگزار می‌شود. 
مجتمع آموزشی حضرت مریم در مجموع از 5 ساختمان تشکیل شده است که همگی آنها به‌جز ساختمان کودکستان، به یکدیگر متصل‌اند. این ساختمانها به صورت نیم‌دایره طراحی، و برای تقسیم واحدهای آموزشی مختلف توسط دیوارهایی از یکدیگر جدا شده‌اند. واحدهای پسرانه و دخترانۀ این مجتمع در دو ساختمان چهارطبقه قرار دارند؛ طبقۀ اول این ساختمانها به بخشهای اداری، و طبقات دیگر آن به کلاسها و فضاهای آموزشی اختصاص دارد. سالن آمفی‌تئاتر این مجتمع با گنجایش 000‘2 تن در مناسبتهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. کودکستان مجتمع آموزشی حضرت مریم که در ساختمانی چهارطبقه قرار دارد، توسط شورای خلیفه‌گری ارمنیان کاتولیک و با نظارت سازمان بهزیستی کل کشور اداره می‌شود. 
ساختمان کودکستان حضرت مریم در 1347 ش به همت دو تن از خیران جامعۀ ارمنیان کاتولیک یعنی مانوک و کاراپت پطروسیان ساخته شد. آنها این ساختمان را به یاد خواهر خود که در جریان کشتاری که در کشور ترکیه، احداث کردند (1915 تا 1922 م) صورت گرفت، کشته شده بود، بر دیوار ساختمان کودکستان (در جبهۀ شرقی داخل ساختمان) تندیس بزرگی از حضرت مریم تعبیه شده است که از حیاط مجتمع دیده می‌شود. 
گفتنی است آلن آبکار شاه‌نظریان در دهۀ 1350 ش دانش‌آموز این مدرسه بود که در مرداد 1361 در جنگ تحمیلی ایران و عراق به شهادت رسید، و پس از آن، نام خیابانی که مجتمع آموزشی حضرت مریم در آن قرار دارد، به نام او نام‌گذاری شد. 

مآخذ

تحقیقات میدانی مؤلف؛ طاطوسیان، ماریت (راهبۀ کلیسای مریم مقدس و مدیر کودکستان حضرت مریم)، مصاحبه با مؤلف؛ کیانی، محمدرضا (مدیر واحد پسرانۀ مجتمع آموزشی حضرت مریم)، مصاحبه با مؤلف؛ لازاریان، ژ. د.، دانشنامۀ ایرانیان ارمنی، تهران، 1382 ش/ 2003 م. 

میترا آقامحمدحسنی