باغ ـ دره، کوه

باغ ـ دره، کوه \ kūh-e bāq-darre\ ، نام کوه و دره‌ای در منتهاالیه شمال شرقی شهر لواسان و در شمال محلۀ ناران، در ابتدای راه لواسان به روستاهای هنزک، انباج و افجه. 
مسیر راه افجه پس از انشعاب از خیابان اصلی شهر لواسان، در سمت شمالِ محلۀ ناران، به سمت شمال امتداد می‌یابد و پس از عبور از دره و تنگه‌ای تنگ و باریک به محلی به نام کلان می‌رسد، و به پای آبشاری کوتاه به نام آبشار هنزک منتهی می‌گردد؛ سپس در یک مسیر شیب‌دار بالا می‌رود و به دو شاخه تقسیم می‌شود. شاخۀ شرقی به روستاهای هنزک و سینک می‌رود و در پایان بن‌بست می‌شود و شاخۀ شمالی این راه به روستای انباج و پس از گذر از محله‌های سیال و سرلو، به افجه می‌رسد. از ابتدای این راه و از میدان بسیج واقع در 150 متری چنار کهن‌سال محلۀ ناران، تا نزدیکی مزرعۀ کلان و پیش از رسیدن به آبشار هنزک، دره‌ای است که باغ‌دره خوانده می‌شود. در سمت راست و چپ طول این مسیر، انبوهی از درختان میوه نظیر گیلاس، آلبالو، زردآلو، هلو و دیگر میوه‌ها وجود دارد و به همین سبب آن را باغ‌دره نامیده‌اند. سمت مشرق باغ‌دره را دامنه‌های شمال غربی کوه الون و طرف غرب آن را کوهی به نام کوه باغ‌دره احاطه کرده است. 
این تنگه یا درۀ باریک در گذشته از لحاظ نظامی دارای اهمیت بوده، و حفاظت و مراقبت از آن موجب تأمین امنیت ساکنان روستای افجه و محلات مسکونی پیرامون آن می‌شده است؛ به همین سبب، در بالاترین نقطۀ کوه باغ‌دره و در محلی که اشراف کامل بر تنگ‌ترین نقطۀ باغ‌دره داشته است، قلعه‌ای احداث کرده بودند که بقایای ساختمان آن همچنان پابرجا ست (نک‍ : ه‍ د، باغ ـ دره، قلعۀ باستانی). احتمال دارد که در مواقع هجوم و ناامنی، ساکنان لواسان کوچک و روستاهای اطراف آن، برای در امان ماندن پیرمردان، زنان و کودکان از شر مهاجمان آنان را روانۀ افجه می‌کردند و کسانی را به نگهبانی از دروازۀ ورودی آن یعنی باغ‌دره و قلعۀ باغ‌دره می‌گماردند و خود به مقابله و دفع دشمن می‌پرداختند. 
اسم باغ‌دره در زبان اهالی بومی منطقه به معنی باغی است که در داخل دره یا تنگه واقع شده است. مسیر رودخانۀ افجه نیز از میان همین دره به سمت جنوب جریان دارد. حاصل سالها عبور این رودخانه از این محل و ادامۀ آن به سمت جنوب، ایجاد درۀ عمیقی است که امروزه میان محلۀ ناران لواسان کوچک در غرب و روستـاهای تیمورآباد و سبوکوچک در شـرق وجود دارد.

ناصر پازوکی طرودی