امام خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار

امام خمینی، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار \ moʾassese-ye tanzīm va našr-e āsār-e emām xomeynī\ ، مؤسسه‌ای واقع در محلۀ نیاوران، خیابان یاسر، خیابان سوده، در محدودۀ منطقۀ 1 شهرداری تهران. 

تاریخچۀ تأسیس

انتشار و اشاعۀ صحیح و کامل آثار و اندیشه‌های امام خمینی و نیز جلوگیری از تحریف تاریخ انقلاب اسلامی، انگیزۀ اصلی سید احمد خمینی بود که براساس آن و طی نامه‌ای، از امام خمینی درخواست کرد نظر خود را دراین‌باره اعلام کند و مرجعی را برای نظارت بر صحت و سقم آنچه به نام امام در داخل و خارج کشور منتشر می‌شود، تعیین نماید. امام در پاسخ این نامه، طی حکمی به تاریخ 17 شهریور 1367، مسئولیت تنظیم و تدوین آثار خود را به سید احمد خمینی واگذار کرد. 
پس از رحلت امام، نیاز به مراجعه به آثار ایشان سبب شد تا برنامه‌های مؤسسه در سطحی گسترده‌تر و با شتابی افزون‌تر مد نظر قرار گیرد. لایحۀ قانونی نحوۀ حفظ و نگهداری آثار امام در 14 آبان 1368 به تصویب مجلس شورای اسلامی و به تأیید شورای نگهبان رسید («معرفی کوتاه ... »، بش‍ ؛ آشنایی ... ، 5). با تصویب و تأیید این لایحه مسئولیت حفظ، نشر، نظارت، و تأیید آثار امام خمینی به‌طور مستقیم به این مؤسسه واگذار شد و افزون بر آن، بعضی سازمانها، وزارتخانه‌ها، و صداوسیما نیز به نشر و بسط اندیشه‌های بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران موظف گردیدند. مجلس شورای اسلامی با الحاق موادی به این قانون در 26 شهریور 1369، دربارۀ دخل و تصرف یا انهدام اسناد مرتبط با امام و نیز دیگر موادی که در این الحاقیه آمده است، برای مرتکبان، پیگرد قانونی و مجازات تعیین کرد. این مواد در 3 مهر 1369 به تأیید شورای نگهبان رسید. 
پس از درگذشت سید احمد خمینی در اسفند 1373، بنابر وصیت او، سید حسن خمینی، فرزندش، مسئولیت ادارۀ مؤسسه و نیز تولیت آستان امام خمینی را بر عهده گرفت. او در اردیبهشت 1374، حکم پدر را تنفیذ کرد و در تیرماه همان سال، با حکمی مجدد، مسئولیت محمدعلی انصاری را در حرم امام و مؤسسه ابقا نمود و هم‌زمان، طی حکم جداگانه‌ای، او را به سمت قائم‌مقام مؤسسه منصوب کرد (همان، 6- 8). 

هدفها و وظایف مؤسسه

گردآوری، نگهداری و محافظت از همۀ اسناد و آثار منتشرشده دربارۀ امام خمینی؛ بررسی، تحقیق و پژوهش آثار به‌منظور تدوین تاریخ انقلاب اسلامی و زندگی‌نامۀ او؛ ترجمه و آماده‌سازی و انتشار مجموعۀ آثار به زبانهای مختلف؛ آموزش و تدریس مبانی اندیشۀ امام خمینی؛ نظارت مستمر بر تولید آثار فرهنگی و هنری، و حمایت از این‌گـونه آثار؛ صدور مجوز بـرای محصولات علمی، پژوهشی ـ فرهنگی، و هنری در حیطۀ اندیشه و آراء امام خمینی؛ حفظ و نگهداری اماکن و آثار تاریخی و فرهنگی منسوب به او به‌عنوان میراث فرهنگی؛ گردآوری بسیاری از اسناد مبارزاتی، دست‌نوشته‌ها، احکام، و نامه‌های امام؛ جمع‌آوری 915 نوار سخنرانی او؛ تهیه و آرشیو بیش از 66 هزار برگۀ موضوعی از آثار امام؛ گردآوری و آرشیو نسخه‌های خطی و نسخه‌ای از همۀ تألیفات به زبانهای مختلف دربارۀ زندگی و اندیشۀ او که در داخل و خارج کشور منتشر شده است؛ گردآوری نسخه‌ای از پایان‌نامه‌های دانشگاهی و حوزه‌ای مرتبط با اندیشه و زندگی او؛ گردآوری و آرشیو خاطرات، اسناد مبارزاتی، عکسهای مختلف و متنوع، آثار صوتی، تصویری، نرم‌افزاری و آثار تجسمی؛ نگهداری اماکن منتسب به امام؛ و بررسی و صدور مجوز چاپ کتاب دربارۀ امام در داخل و خارج مؤسسه از مهم‌ترین هدفها، وظایف و نیز فعالیتهای کنونی آن است (همان، 9، 10؛ نشر ... ، سراسر اثر). 

بخشهای مؤسسه

1. پژوهش

پژوهشهای مؤسسه در این زمینه‌ها انجام می‌گیرد: شناسایی، گردآوری، حفظ و احیای آثار علمی امام خمینی، و بررسی، تحقیق و تدوین در زمینۀ موضوعات مرتبط؛ تحقیق و مستندسازی مبانی فتاوا و دیگر نظریات امام، و برگزاری مجامع علمی و پژوهشی به‌منظور گسترش اندیشه‌های وی؛ و پاسخ‌گویی به سؤالات و شبهات دربارۀ آثار و اندیشه‌های امام ( آشنایی، 11؛ «معرفی مؤسسه ... »، بش‍‌ ). 

2. امور بین‌الملل

ترجمۀ آثار امام به زبانهای زندۀ دنیا، انتخاب مناسب‌ترین شیوۀ تبلیغی در کشورهای مختلف جهان برای معرفی شخصیت و آثار او، حمایت پژوهشی از محققان و نویسندگان و دانشجویان خارجی، و شناسایی و گردآوری دیدگاهها و آثار شخصیتهای برجستۀ علمی و سیاسی جهان دربارۀ امام خمینی از وظایف این بخش است ( آشنایی، 12). 

3. امور هنری

گردآوری نوارهای صوتی و تصویری سخنرانیها، تهیه و تنظیم طرحهای مناسب تبلیغاتی، و تولید فیلمها و آثاری همچون شعر، داستان، فیلمنامه، نمایشنامه، مقالات ادبی و تحقیقی و جز آنها، و نیز حفظ و نگهداری اماکن و آثار تاریخی و فرهنگی منسوب به امام مسئولیت بخش امور هنری است (همان، 13). 

4. امور فرهنگی و ارتباطات

برگزاری مسابقه‌های مختلف فرهنگی؛ تهیه و تولید انواع محصولات فرهنگی و تبلیغاتی؛ برگزاری نمایشگاههای فرهنگی، همایشها، و جشنواره‌های مرتبط با نشر اندیشۀ امام؛ و اطلاع‌رسانی از آخرین آثار و منشورات مؤسسه، از جملۀ وظایف عمدۀ این بخش است (همان، 14). 

5. انتشارات

این بخش وظیفۀ چاپ کتاب، نشریه، بروشور، پوستر، اطلاعات آثار منتشرشده، و ایجاد زمینه‌های مناسب برای توزیع آثار امام را بر عهده دارد (همانجا). 

مراکز وابسته به مؤسسه

 1. پژوهشکدۀ امام خمینی و انقلاب اسلامی

این پژوهشکده که به مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام وابسته است، در 1375 ش، به همت سید احمد خمینی و با هدف پژوهش در جوانب مختلف حیات و اندیشۀ امام و انقلاب اسلامی ایران، و همچنین تربیت پژوهشگر در این زمینه، آغاز به کار کرد و هم‌اکنون، دارای 5 گروه تخصصی آمـوزشی ـ پژوهشی فقه و مبانی حقوق اسلامی، اندیشۀ سیاسی در اسلام، جامعه‌شناسی انقلاب اسلامی، تاریخ انقلاب، و عرفان اسلامی است که در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشجو می‌پذیرد. برخی از فعالیتها و خدمات پژوهشی پژوهشکده به این شرح است: اجرای طرحهای پژوهشی و تألیف و ترجمۀ مقالات، برگزاری سمینارهای علمی، انتشار فصلنامۀ تخصصی متین، انتشار کتاب و پایان‌نامه‌های مرتبط با امام و انقلاب، و راه‌اندازی و روزآمدکردن پایگاه اینترنتی تخصصی پژوهشکده (همان، 15). 

2. دفتر نمایندگی مؤسسه در قم

این دفتر در 1370 ش، به‌منظور تصحیح، تحقیق و عرضۀ تألیفات حوزه‌ای امام، و نیز تقریرات درسها و شروح آثار ایشان تأسیس شد و تاکنون توانسته است دهها جلد از این تألیفات را چاپ کند؛ همچنین زمینه‌های دیگری را در حوزه‌های آموزش، اطلاع‌رسانی و ترویج اندیشه‌های امام به‌منظور بهره‌مندی بیش از پیش پژوهشگران و علاقه‌مندان به این‌گونه مباحث، فراهم آورده است (همان، 16). 

3. حسینیۀ جماران

امام خمینی که در اواخر 1358 ش به توصیۀ پزشکان معالج از قم به تهران عزیمت کرده بود، پس از معالجات پزشکی در این محل اقامت گزید. حسینیه اکنون وابسته به مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام است (همان، 17). 

4. دفتر نمایندگی مؤسسه در اصفهان

نقش استان اصفهان در سالهای مبارزه و وجود مراکز علمی، فرهنگی و هنری در آن، سبب شد تا این دفتر فعالیت خود را از 3 آذر 1373 در این استان آغاز کند که از اقدامات بسیار مهم آن می‌توان به برنامه‌ریزی برای تکمیل و راه‌اندازی نگارستان امام خمینی در شهر اصفهان اشاره کرد (همان، 18). 

5. دفتر نمایندگی مؤسسه در خمین

این دفتر به دستور سید احمد خمینی در اول آبان 1369 تأسیس شد. نگهداری، تعمیر و بازسازی منازل قدیمی و زادگاه امام و پدر ایشان (ثبت‌شده با شمارۀ 746‘1 به‌عنوان اثر ملی)، پذیرایی از بازدیدکنندگان آن بیت طی ایام سال، و نظارت بر اجرای طرحی با کاربریهای مختلف فرهنگی در مساحتی حدود 000‘12 مـ2 در اطراف بیت از وظایف این دفتر است (همان، 19). 

6. مـؤسسۀ فـرهنگی ـ هنـری عـروج

ایـن مـؤسسه در 1371 ش، با جدیدترین تجهیزات سینمایی و تلویزیونی از سوی معاونت هنری مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، در حوزۀ فرهنگی و هنری تأسیس شد. ارائۀ خدمات سینمایی و تلویزیونی و تولید آثار هنری از فعالیتهای عمدۀ این مؤسسه است (همان، 20). 

7. مؤسسۀ چاپ و نشر عروج

این مؤسسه در زمینه‌های حروف‌نگاری، لیتوگرافی، چاپ و صحافی، نشر، و فروش آثار مربوط به امام فعالیت می‌کند (همان، 21؛ نشر، سراسر اثر).

8. مجلۀ حضور

فصلنامۀ فرهنگی، هنری، سیاسی و اجتماعی حضور از 1370 ش تاکنون منتشر می‌شود و مجموعه‌ای متنوع از مصاحبه‌ها و مقاله‌های علمی، اخلاقی، تاریخی، اجتماعی و ادبی است ( آشنایی، همانجا؛ حضور، بش‍‌ ). 

9. ستـاد بـزرگـداشـت امـام خمینـی

ایـن ستـاد ــ کـه ریـاست آن با سرپـرست مـؤسسۀ تنظیم و نشـر آثـار امام خمینی است ــ در سالگرد ارتحـال امام، مـراسمی را در داخـل و خارج کشور برگزار می‌کند و به‌منظور معرفی و تبلیغ اندیشه و سیرۀ او، در این ایام و به مناسبتهای مختلف به فعالیتهای گستردۀ فرهنگی می‌پردازد. اعضای این ستاد را نمایندگانی از اغلب نهادها، سازمانها و وزارتخانه‌های مرتبط با مراسم تشکیل می‌دهند. این ستاد با تشکیل 3 کمیتۀ اجرایی، امنیت و ترافیک مراسم، و امور فرهنگی و تبلیغات، برنامۀ زیارتی زائران داخلی و خارجی را تنظیم می‌کند ( آشنایی، 24؛ «خبر»، 34-47). 

10. ستاد نظارت بر اجرای مادۀ 108 قانون برنامۀ چهارم توسعه:

طبق مادۀ 159 برنامۀ سوم توسعه، ستادی با عنوان ستاد پیگیری و نظارت بر ترویج اندیشه‌های امام خمینی از سوی مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی تشکیل، و تلاش شد که با همکاری دانشگاهها و مجامع فرهنگی و هنری سراسر کشور، در اندیشه‌های امام در عرصه‌های مختلف دینی، اجتماعی، و سیاسی پژوهش شود. در بخش فرهنگی نیز می‌توان به حمایت از ناشران سراسر کشور و برگزاری جشنوارۀ کودک و نوجوان شاهد اشاره کرد. در برنامۀ چهارم توسعه، همان هدفها با رویکردی همه‌جانبه و اساسی‌تر در قالب مادۀ 108 دوباره مطرح شده است. مادۀ 108 قانون برنامۀ چهارم توسعه با هدف ماندگاری و تداوم افکار و اندیشه‌های امام، و با توجه به هماهنگی در تعیین حدود و اجرای وظایف دستگاههای اجرایی و نهادهای عمومی انقلاب اسلامی و ارزیابی و نظارت بر عملکرد دستگاهها در این زمینه به تصویب رسید ( آشنایی، 22-23). 

مآخذ

آشنایی با مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، به کوشش معاونت فرهنگی و ارتباطات، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، 1386 ش؛ حضور (معرفی مجله)، ادارۀ کل امور فرهنگی مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، 1387 ش؛ «خبر»، میثاق، تهران، 1387 ش، شم‍ 5؛ «معرفی کوتاه مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)»، روابط عمومی مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، 1387 ش؛ «معرفی مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) و بخشهای زیر مجموعه»، امام خمینی ... (مل‍‌ )؛ نشر عروج، بولتن، به کوشش معاونت فرهنگی و ارتباطات تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، 1387 ش؛ نیز: 

Imam Khomeini ... , http:/ / www.imam.-khomeini-isf. com. 
اصغر صادقی یکتا