اسدآباد

اسدآباد \ asad-ābād\ ، سابقاً روستایی از توابع شمیران، امروزه‌ محله‌ای واقع در منطقۀ 1 شهرداری تهران.
محلۀ اسدآباد امروزه از شمال به کوههای شمیران، از غرب به محلۀ ولنجک، از جنوب به محلۀ زعفرانیه، و از شرق به اراضی سعدآباد محدود است (نقشه ... ) و در دورۀ قاجاریه، از روستاهای خوش‌آب‌وهوای شمیران به شمـار می‌رفتـه است. در روزگار سلطنت محمد شاه قاجار و به فرمان او، اقامتگاهی ییلاقی موسوم به قصر محمدیه یا قصر نو در غرب تجریش در اراضی اسدآباد ساخته شد تا محمد شاه تابستانها را در آنجا بگذراند. در فاصلۀ اندکی از این عمارت، حاجی میرزا آقاسی، صدراعظم محمد شاه، نیز عمارتی ییلاقی موسوم به عباسیه بنا کرد. در تابستان 1264 ق که محمد شاه بیمار بود، برای گریز از گرما، در حالی که عمارت محمدیه هنوز نیمه‌کاره بود و کارگران در آن مشغول کار بودند، در این قصر اقامت گزید، اما پس از چند روز، در آنجا درگذشت (کریمان، 1/ 418- 419). از آن پس قصر محمدیه متروک شد.
ظاهراً اراضی اسدآباد در دورۀ ناصری به معیرالممالک ــ که در جنوب اسدآباد، عمارت باغ فردوس را برپا کرده بود ــ تعلق داشته، و او آنها را به ظل‌السلطان فروخته، و از وی به حاج میرزا ابوالقاسم، امام جمعۀ تهران، منتقل شده است. اسدآباد پس از حاج میرزا ابوالقاسم به ورثۀ او رسید. از نوشته‌های اعتمادالسلطنه در روزنامۀ خاطرات، چنین پیدا ست که حاج میرزا زین‌العابدین ظهیرالاسلام فرزند حاج میرزا ابوالقاسم امام‌جمعه ــ که ضیاء‌السلطنه، دختر ناصرالدین شاه را در عقد نکاح خود داشت ــ در اسدآباد خانه‌ای ییلاقی داشته، و ناصرالدین شاه در تابستانها برای دیدن دخترش بدانجا می‌رفته است (ص 517- 518). بعدها ورثۀ میرزا ابوالقاسم اراضی اسدآباد را به دیگران فروختند (ستوده، 1/ 12).
به گزارش سلیمان بهبودی، در اوایل دورۀ پهلوی، اراضی اسدآباد نواحی غربی و جنوبی سعدآباد را در بر می‌گرفته، و باغها و زمینهای آن تا نزدیک باغ فردوس امتداد داشته، و با آب یک رشته قنات آبیاری می‌شده است. جمعیت این منطقه را چند خانوار که به کار کشاورزی و باغداری مشغول بودند، تشکیل می‌داده است (ص 266).
در کتاب اسامی دهات کشور در 1323 ش، اسدآباد روستایی از توابع شمیران شمرده شده است (1/ 73). در فرهنگ جغرافیایی ایران متعلق به اواسط دهۀ 1320 ش از اسدآباد نامی به میان نیامده، اما به سعدآباد اشاره شده است (1/ 113). در سرشماری 1335 ش نیز اشاره‌ای به آمار جمعیتی روستای اسدآباد نشده، اما جمعیت سعدآباد 264 تن گزارش شده است که احتمالاً درآن زمان، نام سعدآباد را بر اسدآباد نیز اطلاق می‌کرده‌اند ( گزارش ... ، 3). 
در اواسط دهۀ 1340 ش، با رشد کالبدی شهر تهران، اسدآباد نیز همچون دیگر روستاهای شمیران به این شهر ضمیمه، و به محله‌ای از آن تبدیل شد. امروزه (1388 ش)، محلۀ اسدآباد به همراه محلۀ زعفرانیه دارای یک شورایاری است («شورایاری ... »، بش‍ ‌).

مآخذ

اسامی دهات کشور، ادارۀ کل آمار و ثبت احوال، وزارت کشور، تهران، 1323 ش؛ اعتمادالسلطنه، محمدحسن، روزنامۀ خاطرات، به‌ کوشش ایرج افشار، تهران، 1345 ش؛ بهبودی، سلیمان، خاطرات (بیست سال با رضاخان میرپنج)، به‌ کوشش غلامحسین میرزا صالح، تهران، 1364 ش؛ ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، تهران، 1371 ش؛ «شورایاری محلات»، شهرداری تهران، منطقۀ یک (نک‍ : مل‍ ‌)؛ فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، استان مرکزی، دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، 1328 ش؛ کریمان، حسین، قصران ( کوهسران)، تهران، 1356 ش؛ گزارش مشروح حوزۀ سرشماری تهران، وزارت کشور، تهران، 1337 ش؛ نقشۀ راهنمای منطقۀ یک تهران، سازمان جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، تهران، 1377 ش، شم‍ 1؛ نیز:

‌Region1.Tehran, www.region1.tehran.ir/ Default.aspx? Page - ContentID = 1115&tabid = 6526 (acc. Dec.16, 2009).
گلاره مرادی