ازگل

ازگل \ ozgol\ ، محله‌ای در شمال خاوری کلان‌شهر تهران واقع در منطقۀ 1 شهرداری تهران.
پیش از این، ازگل روستایی به شمار می‌آمد که در 7 کیلومتری شرق تجریش قرار داشت. این منطقه به‌سبب جای‌داشتن در ناحیه‌ای پایکوهی از مناطق سردسیر و ییلاقی تهران بود و آب آن از چشمه‌‌سارها و درۀ آبک تأمین می‌شد ( فرهنگ ... ، 1/ 10). 
ازگل در دورۀ ناصری بر سر راه مازندران قرار داشت و ناصرالدین شاه بیشتر در سفرهای خود به نواحی ییلاقی شمال تهران و یا مازندران از آنجا عبور می‌کرد و گاهی نیز در آنجا از سربازان سان می‌دید (اعتمادالسلطنه، 15).
مالک ازگل در آن دوره باغبان‌باشی، و دختر وی، فاطمه سلطان، از زنان صیغه‌ای و محبوب ناصرالدین شاه بود؛ ازاین‌رو، ازگل از دورۀ ناصری به بعد شهرتی فراوان یافت (همو، 1090؛ معتمدی، 354). ناصرالدین شاه همسر دیگری نیز از این روستا اختیار کرده بود که این زن تا زمان مرگش (1350 ش) به یاد ایام جوانی همه‌ساله در ازگل در ماههای محرم و صفر روضه‌خوانی داشت، و نذری می‌داد (ستوده، 1/ 9).
در سرشماری 1335 ش، ازگل 476 تن جمعیت داشت و تا اوایل دهۀ 1340 ش هنوز بافت روستایی خود را حفظ کرده بود ( گزارش ... ، 1). اهالی این روستا بیشتر به کار کشاورزی اشتغال داشتند و غلات و صیفی‌جات مهم‌ترین محصولات کشاورزی آنان بود (کریمان، 1/ 488)؛ آب مورد استفاده برای کشاورزی از طریق رود دارآباد تأمین می‌شد. 
روستای ازگل با توسعۀ شهر تهران در سالهای پس از 1340 ش به این شهر متصل، و به محله‌ای از تهران تبدیل شد. امروزه ازگـل از شمال به شهرک گلها، از جنوب به لویزان، از خاور به عباسیه و از باختر به اراج محدود است. این محله با بزرگراههای ارتش (بلوار ستاد نیروی زمینی ارتش)، شهید بابایی، امام علی (‌ع)، و شهید صیاد شیرازی در ارتباط است.
از اماکن تاریخی و مذهبی این محل می‌توان به دبستان قدیمی نوبهار با قدمت بیش از 100 سال و مسجد جامع آن با قدمت 250 سال اشاره کرد. مجتمع خدمات بهزیستی حضرت علی (ع) (مرکز توان‌بخشی ازگل)، درمانگاه سیدالشهداء (ع)، مجتمع فرهنگی هدى، مجموعۀ فرهنگی مروارید، بوستان ازگل، باغ فرهنگیان، و مجتمع مسکونی شهید بابایی و شهید صادقی جملگی در محلۀ ازگل واقع‌اند (طباطبایی، 14).

مآخذ

اعتمادالسلطنه، محمدحسن، روزنامۀ خاطرات، تهران، 1345 ش؛ ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، تهران، 1371 ش؛ طباطبایی، محمدهادی و دیگران، تهران 100، ویژه‌نامۀ صدسالگی شهرداری تهران، تهران، 1387 ش؛ فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، استان مرکزی، دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، 1328 ش؛ کریمان، حسین، قصران ( کوهسران)، تهران، 1356 ش؛ گزارش مشروح حوزۀ سرشماری تهران، وزارت کشور، تهران، 1337 ش؛ معتمدی، محسن، جغرافیای تاریخی تهران، تهران، 1381 ش.

حسن موسوی‌زاده