آمنه، شیرخوارگاه

آمنه، شیرخوارگاه \ šīr-xārgāh-e āmene\ ، یا مجتمع خدمات بهزیستی و شیرخوارگاه و خانۀ نوباوگان آمنه، مکانی بـرای نگهداری از کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست، واقع در خیابان ولیعصر، بالاتر از میدان ونک، نبش خیابان عطار. 
شیرخوارگاه آمنه در 1347 ش با هدف نگهداری، پرورش و آموزش نوزادان، کودکان و نوباوگان بی‌پناه، بی‌سرپرست، و محروم از خانواده زیر نظر «جمعیت خیریۀ فرح پهلوی» تأسیس شد. زمین شیرخوارگاه به مساحت 214‘ 23 مـ2 بخشی از زمینی وقفی است که مالکیت عرصۀ آن به آستان قدس رضوی، و اعیانی آن به سازمان بهزیستی تهران تعلق دارد. براساس قراردادی که میان این دو نهاد منعقد شده، سازمان بهزیستی موظف به پرداخت اجاره‌بهای زمین به آستان قدس رضوی است. این مجموعه که هوشنگ سیحون معمار معروف آن را طراحی و اجرا کرده است، 764‘ 13 مـ2 فضای سبز و حیاط، و 450‘9 مـ2 زیربنا در دو طبقه دارد که 450 مـ2 آن برای بخش اداری، و بقیه برای اسکان و آموزش کودکان مقیم در نظر گرفته شده است. 
در زیرزمین ساختمان دوطبقه، آشپزخانه و انبار قرار دارد. در طبقۀ اول، که با راهروی قسمت غربی و شرقی آن به هم متصل می‌شود، دفتر مدیر و معاون مجموعه، و بخش اداری در قسمت جلو، و سالن اجتماعات در قسمت پشت قـرار دارد. طبقۀ دوم نیز از یک سالن آمفی تئاتر به گنجایش 150 تن، و خانۀ موقت (قرنطینه) در قسمت جلو و اتاقهای پزشکی، پرستاری، داروخانه و روابط عمومی در قسمت پشت تشکیل شده است. افزون‌برآن، این شیرخوارگاه کتابخانه‌ای با حدود 000‘2 جلد کتاب برای استفادۀ کارکنان و 5 بخش نیز برای اسکان و نگهداری کودکان مقیم دارد که هر بخش به سرویسهای بهداشتی، متناسب با گروه سنی کودکان مقیم مجهز است. 
پس از ساخت مجموعه، در قسمت شمالی محوطه نیز، ساختمانی ویلایی در یک طبقه احداث شد که امروزه به بخش پویا موسوم است. در ایـن بخش از کودکانی که دورۀ نوزادی را پشت سر گذاشته‌اند، نگهداری می‌شود. دندان‌پزشکی و آزمایشگاه نیز در این ساختمان قرار دارد. از مجموعۀ مستقر در محوطۀ شیرخوارگاه می‌توان به خانۀ هنر با گنجایش 50 تن اشاره کرد که در آن، کودکان به عروسک‌سازی، خمیربازی، ساختن کاردستی، و انجام دادن سرگرمیهایی مانند آن می‌پردازند. بخش ویژۀ شن‌بازی، استخر، ساختمان سوله که در گذشته سالن ورزشی بوده است، و خانۀ فرشتگان واقع در ضلع جنوبی ساختمان دوطبقه از دیگر امکانات موجود در این مجموعه است که در میان درختان و زمینهای تپه‌ماهور پوشیده‌ای از چمن قرار دارد. در این بخش، شهرداری تهران 3 مجموعۀ تفریحی و ورزشی را برای استفادۀ کودکان و کارمندان ساخته، و به شیرخوارگاه اهدا کرده است و هر روز کارکنانی را برای نظافت و باغبانی به آنجا اعزام می‌کند. افزون‌برآن، شیرخوارگاه آمنه به کشتارگاه دائمی مجهز است که امکان نگهداری از دام زنده را نیز دارد. 
مدیر شیرخوارگاه که از طرف سازمان بهزیستی شمیرانات منصوب می‌شود، بر همۀ فعالیتهای مجتمع نظارت دارد. در حال حاضر (1391 ش)، یک معاون نیز مدیر شیرخوارگاه را در امور مختلف یاری می‌کند. افزون‌برآن، پرستاران بخشها روزانه گزارشهای محرمانه‌ای را دربارۀ اوضاع روحی و جسمی هر کودک تهیه می‌کنند که مدیر مجموعه موظف به مطالعه و امضای آنها ست. 
کلیۀ فعالیتهای شیرخوارگاه را می‌توان به 3 بخش تقسیم کرد: مددکاری، مشارکتهای مردمی، و امور اداری. در شیرخوارگاه آمنه، کودکان گروه سنی شیرخوار تا هشت‌ساله نگهداری می‌شوند. هر کودک در بدو ورود به مدت 21 روز در «خانۀ موقت» که گنجایش آن حداکثر 110 کودک است، به صورت قرنطینه نگهداری می‌شود و پس از آنکه از لحاظ سلامت جسمی و روحی آزمایش شد، برای نگهداری به یکی از بخشهای پنج‌گانه سپرده می‌شود. این بخشهای پنج‌گانه شامل بخش نوزادان، نوپایان (پس از نوزادی)، و 3 بخش دیگر است که دختران و پسران به صورت مجزا در آنها نگهداری می‌شوند. هر بخش یک پرستار به‌عنوان مدیر بخش و چند کودکیار به تناسب شمار کودکان و نیروی خدماتی دارد که به صورت شبانه‌روزی و نوبتی فعالیت می‌کنند. همچنین یک پرستار کل بر فعالیت این 5 بخش نظارت دارد که گزارش دقیق بخشها را در پایان هر نوبت دریافت می‌کند و در اختیار مدیر مجموعه قرار می‌دهد. 
در گذشته، در خانۀ فرشتگان، که 6 اتاق شیشه‌ای دارد و چشم‌انداز اطراف آن فضای سبز مجموعه است، مهدکودکی قرار داشت که امروزه (1391 ش)، گروه توان‌بخشی متشکل از روان‌شناسی، گفتاردرمانی و کاردرمانی در آن مستقرند. سمینارها، جشنها، آموزش و پخش فیلم برای کارکنان و کودکان نیز در آمفی‌تئاتر مجموعه برگزار می‌شود. کودکان بزرگ‌تر برای تحصیل به مهدکودکها و دبستانهای بیرون از مجموعه می‌روند و بقیه مطابق برنامه‌های منظم، از امکانات تفریحی و آموزشی داخلی استفاده می‌کنند. همچنین اخبار داخلی مجتمع به صورت جزوه‌های ماهیانه در اختیار کارکنان قرار می‌گیرد. 
گفته می‌شود که شیرخوارگاه آمنه ارتباط مستمر و برنامه‌ریزی شده‌ای با دانشگاهها ندارد؛ اگرچه از لحاظ مشاوره، پیشگیری، آموزش و درمانی غنی است. در حال حاضر در بخش اداری 210 کارمند متخصص، فنی و خدماتی در این مجموعه فعالیت دارند. گفتنی است که در همۀ این سطوح، داوطلبانی نیز به صورت مستمر با این مجتمع همکاری می‌کنند. 
در حال حاضر شمار کودکان اسکان‌یافته در شیرخوارگاه آمنه 225 تن است که البته همواره این شمار ثابت نیست. خانواده‌های علاقه‌مند قبول سرپرستی کودکان شیرخوارگاه می‌توانند در صورت داشتن شرایط مورد نظر مسئولان این شیرخوارگاه، کودکانی را به فرزندخواندگی بپذیرند. 

مأخذ

سعادت، فاطمه (مسئول روابط عمومی مجتمع خدمات بهزیستی و شیرخوارگاه و خانۀ نوباوگان آمنه)، مصاحبه با مؤلف.

علی‌محمد مرادیان منفرد