آفاقی

آفاقی، اصطلاح فقهی مربوط به حج (منسوب به آفاق، جمع افق: آنچه از اطراف زمین ظاهر است) به معنی کسانی که از خارج مواقیت به حرم آیند. در کتب فقهی، آفاقی در برابر اهل مکه آمده و این اصطلاح بیشتر در فقه اهل سنت به کار رفته است (غزالی 113؛ سرخسی، 3 / 167). در فقه شیعه، متأخران این اصطلاح را به‌کار برده‎اند (یزدی، 516)، آفاقی از میقات معینی احرام می‎بندد، ولی منزل کسی که از این میقاتها به حرم نزدیکتر باشد، میقات اوست (مفید، 62). میقات آفاقیان برحسب اختلاف جهاتی که از آن به سوی حرم می‎آیند فرق می‎کند.
ذکر میقات آفاقیان در منابع شیعه: میقات کسانی که از سوی مدینه می‎آیند مسجد شجره (ذوالحُلَیفة)؛ میقات کسانی که از سوی عراق می‎آیند بطن‎العقیق که اول آن مسلخ، وسط آن غَمره و آخرش ذاتِ عِرق است؛ میقات کسانی که از سوی شام می‎آیند جُحفه (مَهْیَعه)؛ میقات کسانی که از سوی طائف می‎آیند قرن‎المنازل؛ و میقات کسانی که از سوی یمن یَلَمْلَم است. همچنان میقات راهیان از طرف مدینه را در حال اضطرار و ضرورت جُحفه گفته‎اند (همانجا؛ محقق محلی، 241).
در منابع اهل سنت مواقیت آفاقیان به ترتیب زیر آمده است: میقات کسانی که از سوی مدینه می‎آیند ذوالحلیفة؛ میقات راهیان از سوی شام، جحفه؛ میقات آیندگان از نجد، قرن؛ میقات آنان که از یمن می‎آیند، یلملم؛ و میقات کسانی که از مشرق می‎آیند، ذات عِرق است (غزالی، 113). در مورد خصوصیات فقهی و مناسک حجاج آفاقی و اهل مکه به «حج» رجوع کنید.

مآخذ

حکیم، محسن، مستمسک، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1391ق، 11 / 290؛ سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، قاهره، 1324ق، ج 3؛ غزالی، محمد، الوجیز ‎فی مذهب الامام الشافعی، بیروت، دارالمعرفة، 1979م؛ محقق حلی. جعفر بن حسن، شرائع‎الاسلام، نجف، منشورات علمی، 1969م؛ مفید، محمد بن محمد، المقنع فی‎الفقه، تهران، 1276ق؛ یزدی، محمدکاظم، العروة‎الوثقیٰ، تهران، اسلامیه، 1371ق.

محمدآصف فکرت