آشباخ

آشباخ، یوزف ریترفون، (1801-1882)، محقق و مورخ آلمانی و یکی از متخصصان تاریخ اسلام در اسپانیا.

زندگی

آشباخ در هوخست آلمان متولد شد. تحصیلاتش را در هایدلبرگ با فلسفه و الٰهیات آغاز کرد، ولی پس از چندی به تاریخ روی آورد. در 1842م به استادی کرسی تاریخ در دانشگاه بُن ‎آلمان، منصوب شد. در 1853م مسئولیت همین کرسی را در دانشگاه وین به‌عهده گرفت و تا 1872م در این مقام باقی ماند و سرانجام در 25 آوریل 1882م در این شهر درگذشت. از آنجا که آشباخ بیشتر زندگی علمی خویش را در وین گذرانده است، در پاره‎ای منابع او را اتریشی خوانده‎اند. 

آثار

محور بیشتر پژوهشهای آشباخ دوره‎هایی از تاریخ اسپانیاست که غالباً به‎طور مستقیم یا غیرمستقیم با تاریخ نفوذ و گسترش اسلام در جنوب غربی اروپا ارتباط پیدا می‎کند. مهم‌ترین آثار او در این زمینه بدین قرار است: 
1. «تاریخ اسپانیاییها و پرتغالیها در زمان سیادت مرابطان و موحدان»، 2 جلد (چ 1833-1837). جلد اول شامل تاریخ مرابطان (448-541 ق / 1056-1147م)، امپراتوری کاستیلینها و پیدایش پادشاهی پرتغال، جلد دوم حاوی تاریخ موحدان (524-667 ق / 1130-1269م) و سیطرۀ مسیحیان بر شبه‎جزیرۀ پیرنه (اسپانیا). مرابطان و موحدان نام 2 سلسله از سلسله‎های اسلامی است که بیش از 2 قرن بر شمال افریقا و اسپانیا فرمان راندند. آنان در اسپانیا طی جهادهای متعدد، فرمانروایان عیسوی را رام خویش ساختند و مایۀ گسترش و رونق فرهنگ اسلامی در این شبه‎جزیره شدند. کتاب نامبرده با عنوان تاریخ‎الاندلس‎ فی ‎عهدالمرابطین والموحدین به کوشش محمد عبدالله عنان به عربی ترجمه شده است. 
2. «تاریخ امویان در اسپانیا» دو جلد (1829م). شامل شرح پیشرفتهای قوای اسلام در اندلس در دوران حکومت بنی‎امیه و ظهور امپراتوری مسیحی در اسپانیا. این کتاب یکی از منابع محمد عبدالله عنان در تألیف کتاب معروفش دولةالاسلام ‎فی ‎اندلس است. 
3. «تاریخ ویزیگوتها» (1872م). شامل تاریخ ویزیگوتها یا گوتهای غربی. ویزگوتها مردمی بیابانگرد از نژاد ژرمن بودند که همراه با گوتهای شرقی در قرن 3م در جنوب شرقی اروپا ماندگار شدند و کم‌کم به تأسیس یک پادشاهی موفق گشتند. در قرن 5م دسته‎های عظیمی از آنان به اسپانیا مهاجرت کردند. در اواخر قرن 7م اعراب از ضعف سیاسی ویزیگوتها استفاده کردند و سپاهی از بربرها و عربها در جبل‎الطارق پیاده کردند و نیروهای ویزیگوتها را از میان بردند. بر اثر گسترش قدرت مسلمانان در جنوب اسپانیا، ویزیگوتها به کوههای شمال این کشور روی آوردند و پادشاهی اسپانیایی‌ـ‌گوتیک خود را در 99ق /  718م در آنجا بنیاد نهادند. در این نقطه از اسپانیا بود که انحطاط و خروج مسلمانان آغاز شد. مقداری از تحقیقات آشباخ نیز دربارۀ مورها (مغربیها) است. اسپانیاییها و پرتغالیها به تازه‎واردان مسلمان که مخلوطی از اعراب و بربرهای شمال آفریقا بودند، نام «مور» دادند، ولی رفته‎رفته این اصطلاح با کلمۀ «مسلمان» (و بالأخص مسلمانان شمال آفریقا) مترادف شد.

مآخذ

آمریکانا، اینترنشنال، ذیل «Visigoths»؛ بستانی (فؤاد افرام)؛ لین پول، استانلی، طبقات سلاطین اسلامی، ترجمۀ عباس اقبال، تهران، دنیای کتاب، 1363ش، صص 34-40، نیز: 

London University, Library Catalogue of the School of Oriental and African Studies, I, 1963; University of Chicago, Catalog of the Oriental Institute Library, I. P. 254; Webster's Biographical Dictionary, 1980. 

مجدالدین کیوانی