آسمان هشتم

آسْمانِ هَشْتُم، یکی از مثنویهای پنجگانۀ میرمحمدامین شهرستانی، متخلص به روح‎الامین و امین، و مشهور به میرجمله (981-1047ق / 1573-1637م). این مثنوی به نامهای فلکِ‎البروج، بهرام‎نامه و هفت گنبد بهرام نیز خوانده شده و در بعضی از فهرستها به این اسامی از آن یاد شده است. 
روح‎الامین این مثنوی را در 1021ق / 1612م به تقلید از هفت پیکر نظامی و در اصل به نام سلطان محمدقلی قطب شاه (989-1020ق / 1581-1611م) سرود، ولی چون محمدقلی قطب شاه پیش از اتمام این منظومه درگذشت، شاعر آن را به جانشین او سلطان محمد قطب شاه تقدیم داشت (ریو، 2 / 676). 
این منظومه همانند هفت پیکر نظامی داستان بهرام گور ساسانی است و 530‘ 3 بیت دارد. سراینده بارها در ضمن آن از نام خود یاد کرده است. آسمان هشتم با این بیت آغاز می‎گردد:

ای روان‎آفرین دل آرای          وی خرد را به خویش راهنمای

در بعضی نسخه‎ها (مانند نسخۀ کتابخانۀ آستان قدس رضوی) آغاز آن چنین است: 

ای روان آفرین گردون ساز        وی غنی از شریک و از انباز

سراینده دربارۀ نام آن گفته است:

شد چو این کاخ سربلند تمام           کردمش آسمان هشتم نام

شاعر بر هریک از مثنویهای خود، ازجمله آسمان هشتم، مقدمه‎ای به نثر نوشته است. این مثنوی چاپ نشده و نسخه‎های خطّی آن در کتابخانه‎های آستان قدس، شورای ملی سابق، دانشگاه تهران، موزۀ بریتانیا، کتابخانۀ دانشسرای عالی تهران و کتابخانۀ شخصی سلطان‎القرائی در تبریز موجود است.

مآخذ

آستان قدس، فهرست، 7 / 187- 188؛ آقابزرگ، الذریعة، 7 / 260،19 / 106-107؛ دانش‎پژوه، محمدتقی، «کتابخانۀ میرزاعبدالعظیم‎خان قریب گرکانی»، نشریۀ نسخه‌های خطی، دانشگاه تهران، 1346ش، 5 /  618-619؛ شورای ملی (سابق)، فهرست خطی، 3 / 235-236؛ کتابخانۀ مرکزی، فهرست خطی، 13 / 3120-3121؛ منزوی، احمد، فهرست خطی فارسی، 4 /  2618-2619؛ همو، فهرست خطی فارسی پاکستان، 7 / 781-782؛ نیز:

Ethe, H., Catalogue of Persian Manuscripts in India Office, Oxford, 1963, vol, I,P. 842, vol. II, P. 300; Rieu, Ch., Catalogue of the Persian Manuscripts in the British Museum, Oxford, 1966. 

سیدعلی آل‎داود