آده قلعه

آده قَلْعه، یا آطه قلعه، جزیره‌ای كوچك و ترك‌نشین در بستر رود دانوب، در 4 كیلومتری گذرگاه دمیرقاپو (دروازۀ آهنی). این جزیره به مناسبت نزدیكی به شهر اورسوایا اورشوا كه در ساحل دانوب واقع است اكنون به همین نام خوانده می‌شود و متعلق به دولت رومانی است. مساحت آدا قلعه 2 هكتار و ارتفاع آن از سطح دریا 48 متر است و 700 تن جمعیت دارد كه در 150 خانوار زندگی می‌كنند و همه مسلمانند (ترك آنسیكلوپدیسی، اسلام آنسیكلوپدیسی).
تركها در آغاز قرن 9ق / 15م به این جزیره آمدند و در آن مستقر شدند. در اواخر همین قرن قلعه‌ای در آنجا بنا نهادند و بدین‌سان ضمن برقراری امنیت گذرگاه موفق شدند كه در برابر هجوم صربها و سایر بیگانگان از خود دفاع كنند (همانجا)، با این همه در قیام صربها بر ضد سلطۀ عثمانی (1230ق / 1815م) رجب‌آغا، نگهبان قلعه اعدام گردید (جودت، 9 / 129؛ قاموس الاعلام). در پی اعطای خودمختاری به صربستان در سال 1246ق / 1830م و خروج سربازان ترك از این منطقه، علی‌رغم آنكه رابطۀ مستقیم آن با سرزمین عثمانی قطع شده بود، همچنان در حاكمیت آن دولت باقی ماند (اسلام آنسیكلوپدیسی). اگرچه به موجب عهدنامۀ اَیاستفانوس (1295ق / 1878م) تخلیۀ جزیره پیش‌بینی شده بود، ولی به سبب آن كه این جزیره در نقطۀ مرزی میان امپراتوری اتریش ـ مجارستان و پادشاهی رومانی قرار داشت، مدتها سرنوشت آن به فراموشی سپرده شد و حاكمیت دولت عثمانی بر آن همچنان ادامه یافت. این جزیره پس از جنگ جهانی اول، طبق مفاد معاهدۀ تریانون به دولت رومانی واگذار گردید و دولت جمهوری تركیه نیز در سال 1341ق / 1923م، به موجب عهدنامۀ لوزان آن را به رسمیت شناخت (ترك آنسیكلوپدیسی). اهالی آنجا با كشت توتون، قایق‌رانی بر روی دانوب و خدمت به جهانگردانی كه از این منطقه بازدید می‌كنند، امرار معاش می‌نمایند. یك مدرسه و یك مسجد نیز در آنجا وجود دارد.

مآخذ

اسلام آنسیكلوپدیسی؛ ترك آنسیكلوپدیسی؛ جودت، احمد، تاریخ، مطبعه عثمانیه، استانبول، 1309ق؛ سامی، شمس‌الدین، قاموس الاعلام (تركی).

بخش جغرافیا