اسلوونی

در اسلوونی تحصیلات ابتدایی اجباری است و از 7 تا 14 سالگی به طول می‌انجامد. از مراکز مهم آموزش عالی در این کشور دانشگاه لیوبلیانا ست که در 1595م بنیاد نهاده، و در 1919م بازگشایی شد. دولت اسلوونی بودجۀ بسیاری از مؤسسه‌های پژوهشی را فراهم می‌کند. مرکز علمی اصلی این کشور فرهنگستان علوم و هنرهای اسلوونی است که در 1938م بنیاد نهاده شده است. 
در اسلوونی موسیقی و هنرهای دیداری (تجسمی) دارای میراثی غنی است. اسلوونها به‌ویژه به آهنگ‌ساز دورۀ رنسانس خود، یاکوب پِتِلین گالوس ـ کارنیولوس، می‌بالند که در میان آلمانی‌زبانان به یاکوب هَندل مشهور است.

مآخذ

CE, 6th edition; EB, 2010; ME, 2009. 

بخش جغرافیا

ادبیات

نخستین آثار برجای مانده از زبان اسلوونیایی، و شاید از همۀ زبانهای اسلاوی، در دست‌نوشته‌های فرایزینگ (ح 1000ق‌م) دیده می‌شود. در سده‌های میانه، در اسلوونی نیز همچون سراسر بالکان، شعر عامیانۀ غنی و ارزشمندی شکوفا شد. ظهور آیین پرُتستان، به‌ویژه انتشار کتاب مقدس به ترجمۀ یورییْ دالماتین در 1584م، به شکوفایی ادبیات دینی اسلوونیایی کمک کرد و مقارن با آن، آدام بُخُریچ نخستین دستور زبان اسلوونیایی را منتشر ساخت. 
جنبش رمانتیک اروپایی، همراه با ملی‌گرایی، موجب رواج یافتن آثار لغت‌شناختی و ادبی شد و روشن‌فکران اسلوونیایی را در نیمۀ نخست سدۀ 19م تحت تأثیر قرار داد. یِرنِی کُپیتار نخستین کسی بود که به تدوین قواعد زبان اسلوونیاییِ معیار اقدام کرد. در دهه‌های 1830 و 1840م، ماتیا چُپ نقش فعالی در نشر آثار و مجلات ادبی در اسلوونی ایفا کرد. فرانتسه پرِشِرِن بزرگ‌ترین شاعر اوایل سدۀ 19م بود که به ایجاد و تثبیت زبان ادبی اسلوونیایی همت گماشت و این زبان را از قابلیتهای بیان تفاوتهای ظریف در اندیشه و احساس، با تعابیر جدید برخوردار ساخت. 
نخستین رمان به زبان اسلوونیایی، با عنوان «دهمین برادر»، به قلم یوسیپ یورچیچ در 1866م انتشار یافت. در اواخر سدۀ 19م نویسندگان اسلوونیایی انعکاس سبکها و گرایشهای اروپای غربی را آغاز کردند و زمینۀ نشر و دیگر امکانات اشاعۀ زبان و ادبیاتی ملی نیز در اسلوونی فراهم آمد.
پیدایش جنبش مدرنیست یا نوگرای اسلوونیایی در اوایل سدۀ 20م به دومین دورۀ شکوفایی ادبیات اسلوونی در آثار اُتُن ژوپانچیچ، شاعر توانا، و ایوان تسانکار، استاد نثرِ صاحب‌سبک انجامید.
پس از جنگ جهانی اول، تنش اجتماعی و روحی در اشعار بیشتر شاعران سبک اِکسپرِسیونیسم، و نیز در نمایشنامه‌های اسلاوکو گروم به چشم می‌خورد. در دهۀ 1930م داستان بلند و کوتاه اسلوونیایی حیات دوباره یافت. ویژگی این دهه ظهور رئالیسم سوسیالیستی، به‌ویژه در آثار شماری از نویسندگان بود که به زندگی روزمرۀ مردم سادۀ روستایی پرداختند. اوزان آزادانه‌تر در شعر ادوارد کُتسبِک زمینه را برای نقد رئالیسم جادویی هموار ساخت و غزلهای طعن‌آمیز و گزندۀ بُژو وُدوشِک بیداری و رهایی از پندار را تصویر می‌کرد.
در خلال جنگ جهانی دوم و پس از آن، نویسندگانی که از پیش فعال بودند، به سنت رئالیستی پایبند ماندند، هرچند بسیاری از آنان به دامنۀ درون‌مایه‌هایشان عمق یا وسعت بیشتری بخشیدند. از جملۀ تحولات بعدی متأثر از غرب در حوزۀ نثر اسلوونیایی، ظهور ادبیات علمی ـ تخیلی در آثار برخی نویسندگان بود. شعر اسلوونیایی بیان به‌شدت درون‌گرایانه‌اش را در آثار شماری از شاعران حفظ کرد. این روند در آثار منظوم نسل بعدی، که وِنو تاوفِر، والنتین تسوندریچ و دانه زایتس مظهر آن بودند، ادامه یافت. 

مأخذ

EB, 2004 (under «Slovene literature»)
بخش ادبیات جهان