اسعد پاشا

اسعـد پـاشـا \ asˀad-pāšā\ ، احمـد (1244-1292ق/ 1828-1875م)، از رجال مشهور لشکری و صدراعظم عثمانی در دورۀ سلطنت سلطان عبدالعزیز (1278-1293ق/ 1861-1876م).
پدرش، محمدآقا، از مأموران نظامی عثمانی در جزیرۀ ساقِز (خیوس یونانی) بود و احمد اسعد در همان‌جا زاده شد. دریادار خلیل رفعت پاشا، هنگام بازدید از جزیرۀ یاد شده، احمد را با خود به استانبول برد و در مکتب حربیه به تحصیل واداشت. احمد از این مدرسه با درجۀ افسری فارغ‌التحصیل شد و در همان‌جا به تدریس ریاضی پرداخت (ثریا، 342؛ اینال، 415). وی پس از به‌دست آوردن شغلهای گوناگون، در ذیحجۀ 1289/ فوریۀ 1873 طی فرمانی از سوی سلطان عبدالعزیز به صدراعظمی منصوب شد (ثریا، 343؛ زامباور، 248؛ برای متن فرمان، نک‍ : اینال، 418). 
اسعد پاشا با آنکه فردی تحصیل کرده و آشنا به فنون نظامی و تمدن اروپایی بود، در امور سیاسی تجربه‌ای نداشت و انتخابش مورد تأیید محافل ‌سیاسی قرار نگرفت (جودت، 122-123؛ کارال، 133-134) و پس از مدتی، در صفر 1290/ مارس 1873 برکنار شد (ثریا، همان‌جا؛ اینال، 419).
اسعد پاشا پس از برکناری، والی قونیه شد، سپس به فرماندهی نظامی سوریه، و پس از آن، به فرماندهی نیروی دریایی رسید. او در ربیع‌الاول 1292، بار دیگر به صدارت منصوب شد (ثریا، همان‌جا)، اما پس از 5 روز برکنار (اینال، 426-427)، و به حکومت ایالت آیدین گمارده شد و در همان‌جا، در شهر ازمیر، درگذشت (ثریا، همان‌جا). 

مآخذ

ثریا، محمد، سجل عثمانی (تذکرۀ مشاهیر عثمانیه)، استانبول، 1308ق، ج 1؛ زامباور، ادوارد فون، معجم الانساب و الاسرات الحاکمة فی التاریخ الاسلامی، ترجمۀ زکی محمد حسن‌بک و حسن احمد محمود، بیروت، 1400ق/ 1980م؛ نیز:

Cevdet Paşa, A., Tezâkir, Ankara, 1986, vol. IV; İnal, M. K., Osmanlı Devrinde son Sadrıazamlar, Istanbul, 1965, vol. III; Karal, E. Z., Osmanlı Tarihi, Ankara, 1983, vol. VII.
علی‌اکبر دیانت (دبا)