استیا

اُستیا \ ostiyā\ (امروزه: اُستیا آنتیکا)، شهر باستانی رومی در 23 کیلومتری جنوب غربی شهر رم در ایتالیا. استیا در گذشته بر دهانۀ رود تیبِر قرار داشت، اما امروزه نزدیک به 6 کم‍ بالاتر از آن قرار گرفته است. 
استیا از بندرهای جمهوری روم، و در دورۀ امپراتوری (پس از 27ق‌م)، از مراکز بازرگانی بود. رومیان این شهر را نخستین مهاجرنشین خود می‌دانستند و بنیادگذاری آن را به آنکوس مارکیوس، چهارمین پادشاه افسانه‌ای‌شان (سدۀ 7ق‌م)، نسبت می‌دادند. باستان‌شناسان در این محل دژی مربوط به میانۀ سدۀ 4ق‌م یافته‌اند، ولی چیزی کهن‌تر از آن پیدا نکرده‌اند. طی جنگهای پونی (یا کارتاژی؛ 264-201ق‌م)، استیا تبدیل به پایگاه اصلی ناوگان روم شد. این شهر مدتها بندر اصلی جمهوری روم بود، به‌ویژه برای پهلو گرفتن کشتیهای حامل غلۀ مورد نیاز رم، از جزیره‌های سیسیل و ساردینیا؛ تا اینکه ته‌نشین شدن آبرفتها و پدید آمدن یک دماغۀ ماسه‌ای در دهانۀ رود، بندرگاه را تا اندازه‌ای مسدود کرد و آن را برای پهلوگرفتن کشتیهای بزرگ نامناسب ساخت. در زمان امپراتور کلاودیوس، بندرگاه تازه‌ای در 3 کیلومتری شمال استیا ساخته، و با آبراهی به رود تیبر پیوسته شد. شهر جدید پُرتوس، که پیرامون این بندرگاه پدید آمد، از اهمیت استیا در بازرگانی کاست. 

 در دورۀ امپراتوری، استیا مرکزی بازرگانی، انباری برای غلۀ شهر رم، و توقفگاهی برای کشتیهایی بود که به پرتوس می‌رفتند. در اوایل سدۀ 2م، که دورۀ اوج رونق استیا به‌شمار می‌رفت، جمعیت آن به حدود 50 هزار تن رسیده بود. در این زمان، برای پاسخ‌گویی به نیاز جمعیت رو به افزایش شهر، ساخت مجموعه‌های آپارتمانیِ آجریِ 3، 4 و 5 طبقه گسترش یافت. بر دیوارهای این آپارتمانها نقاشیهایی ظریف کشیده، و کفشان با موزاییک پوشیده می‌شد. آپارتمانهای بزرگ تا 12 اتاق داشتند. انحطاط اقتصاد روم، که در سدۀ 3م آغاز شد، و نیز تاخت و تاز اقوام ژرمن در سدۀ 5م و سده‌های پس از آن، آسیبهای فراوانی به استیا وارد آورد. سرانجام، این شهر در سدۀ 9م متروک شد. 
سنگهای ویرانه‌های رومی در سده‌های میانه برای ساختمان‌سازی، و مرمرهای آن در دورۀ نوزایی برای پیکرتراشی به کار می‌رفت؛ با این‌همه، پس از کاوشهای باستان‌شناسان، به‌ویژه کاوشهای گستردۀ 1939 تا 1942م، امروزه نزدیک به 60٪ شهر دورۀ رومی را می‌توان دید. ویرانه‌های رومی این شهر پس از ویرانه‌های پُمپِی دارای بیشترین اهمیت است. 

مآخذ

EA, 2006; EB, 2010; ME, 2009.
بخش جغرافیا