اریسه

اُریسه [orīse(a)]، ایالتی مهم در شرق هند. این ایالت از جنوب شرقی به خلیج بنگال، از جنوب به آندراپرادش، از غرب به مادیا پرادش، از شمال شرقی به بنگال غربی و از شمال به بیهار محدود می‌شود. از لحاظ اداری، ایالت بیهار اکنون به اریسه پیوسته است. مرکز این ایالت شهر بهوبانسوار است. اریسه 707،155 کم‍ 2 وسعت دارد. کوههای مهندراگیری (501،1 متر) و مالیاگیری (184،1 متر) در این ایالت قرار دارند. ایالت اریسه در منطقه‌ای گرم و در مسیر وزش بادهای باران‌زای موسمی واقع است. میانگین بارش سالانه آن در حدود 500،1 میلی‌متر است.
اریسه درگذشته اُتکالا، کالینگا و اُدرا دشا خوانده می‌شد. کالینگا در زمان بودا دارای حکومتی مقتدر بود. در قرن 3ق‌م نیز یکی از پیکارهای آشوکای نام‌آور در آنجا به وقوع پیوست. کالینگا در نخستین سده‌های میلادی به قدرتی دریایی تبدیل شد. دوران طلایی کالینگا در زمان خاندان کانگا از 1078 تا 1264م بوده است. در قرون 7 و 8ق/ 13 و 14م که مسلمانان بر هند مسلط بودند، این منطقه به صورت پایگاهی مستقل برای تجمع هندوها به عنوان مرکز دانش و فلسفه و هنر و معماری هندو باقی ماند. سنگ‌نوشته‌های روی دیوارۀ غارهای تپۀ اودایاگیری در اریسه از این نظر قابل توجه است.
در پاییز 1360م فیروزشاه سوم به اریسه لشکر کشید و راجۀ اریسه را از آنجا راند. نظام‌الدین احمد از سلسلۀ نظام شاهیان دکن، با لشکرکشی به اریسه، بتکده‌های آنجا را ویران ساخت. در 838ق/ 1435م احمد اول بهمنی به شمال اریسه دست یافت و آن را به سرزمین وارنگال ملحق کرد. اریسه بعد از آن مدتی به تصرف حکمرانان افغانی بنگال و امپراتوری مغول درآمد. با زوال امپراتوری مغولان، بخش عمدۀ اریسه به دست مراتهه‌ها افتاد و در 1170ق/ 1757م بخشی از آن تحت نفوذ بریتانیا درآمد. سرانجام در 1218ق/ 1803م تمامی سرزمین اریسه تابع حکومت بریتانیا شد. در طی سالهای 1866-1867م به سبب خشکسالی در هند، اریسه دچار قحطی شدید گردید و در نتیجه اریسه کاملاً به کمپانیهای انگلیسی وابسته شد.
اریسه براساس سرشماری 1991م، 736،659،31 نفر جمعیت داشت و مطابق برآورد2006م، جمعیت این ایالت به 369،860،38 نفر افزایش یافته است. جمعیت اریسه ترکیبی از نژاد مغولی، موندایی، دراویدی یا بنگالی است. با تسلط بریتانیاییها بر اریسه آداب و رسوم مردم رنگ غربی گرفت. در جریان این تأثیرپذیری فرهنگی، زبان مهارشترا (مراتهه‌ایها) نیز از میان رفت. به استثنای برخی از مردم بومی که به زبان موندایی تکلم می‌کنند، زبان اکثر مردم آن ارویایی است. طبق سرشماری 1931م/ 1310ش حدود 463،124 نفر در ایالات بیهار و اریسه پیرو دین اسلام بوده‌اند. 90٪ جمعیت اریسه را هندوها تشکیل می‌دهند. بیشتر ساکنان این ایالت روستانشین هستند و تنها 12٪ از مردم در شهرها زندگی می‌کنند. حدود 80٪ از اهالی روستاها به کشاورزی، و 15٪ به دیگر فعالیتها اشتغال دارند. 
محصولات کشاورزی مهم اریسه عبارت‌اند از: برنج، دانه‌های روغنی، کنف هندی، نیشکر و نارگیل. از منابع معدنی اریسه می‌توان به آهن، کرم، منگنز، زغال‌سنگ، سنگ آهک، دلمیت، سرب سیاه و بوکیست اشاره کرد. تولید فولاد و کود در رائورکلا، منگنز در جودا و رایا گادا، و سیمان در راج گانگپور از صنایع عمدۀ اریسه هستند. از دیگر محصولات صنعتی این ایالت می‌توان به کاغذ، منسوجات، کلر، کربنات سدیم، شیشه و سرامیک اشاره کرد. در شهر اریسه آثار هنری هندی از سنگ و چوب ساخته می‌شود. 5 دانشگاه و 100 مدرسه نیز در این شهر وجود دارد.* 

مآخذ 

Ayyangar, K., «Hindu States in Southern India, A.D. 1000-1565», The Cambridge History of India, New Delhi, 1987, vol. III; Barentt, L. D., «The Early History of Southern India», ibid, vol. I; Britannica ; EI1; Haig, W., «The Reign of Fīrūz Tughluq…», The Cambridge History of India, New Delhi, 1987, vol. III; Lovett, H.V., «The Development of Famine Policy», ibid, vol. VI; Rapson, E.J., «Indian Native States after the Period of the Maurya Empire», ibid, vol. I; Thomas, F.W., «Açoka, The Imperial Patron of Buddhism», ibid; The World Gazetteer, www.worldgazetteer.com.
پروانه محمدی