اروپا

پس از جنگ، شوروی بر ملتهای اروپای شرقی سلطه یافت و در آنجا حکومتهای کمونیستی برپا ساخت. در مقابل، ملتهای اروپای غربی با ایالات متحده متفق شدند و بدین‌سان، در قارۀ اروپا دو بلوک کاملاً متمایز سیاسی پدید آمد. در دهه‌های بعد از جنگ، اروپای غربی شاهد دورۀ بی‌سابقه‌ای از رفاه و رشد اقتصادی شد، حال آنکه اروپای شرقی بر مبنای مدل سیاسی و اقتصادی شوروی صنعتی شد. ملتهای اروپای غربی در مسیر یکپارچگی سیاسی و اقتصادی که به ایجاد اتحادیۀ اروپا در 1993م انجامید، گام نهادند. تضعیف سلطۀ شوروی بر اروپای شرقی در 1989-1990م، فروپاشی حکومتهای کمونیستی این منطقه را در پی داشت؛ جدایی شرق و غرب کمرنگ شد، اما با فروپاشی اتحاد شوروی، یوگسلاوی و چکسلواکی کشورهای جدیدی در این قاره پدیدار شدند. 

جمعیت و سکنه

مردم اروپا حدود 7/ 1  جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. در میان قاره‌ها، اروپا بعد از آسیا دارای بیشترین تراکم جمعیت است، با این‌همه، پایین‌ترین نرخ رشد طبیعی جمعیت را دارد. با اینکه کم و بیش در سرتاسر این قاره، نرخ مرگ و میر بسیار کاهش یافته، نرخ زاد و ولد در برخی کشورهای اروپای غربی و مرکزی آن‌چنان پایین است که رشد خالص جمعیت را در حد صفر یا نزدیک به آن نگهداشته است. تراکم جمعیت در اروپای غربی و مرکزی به مراتب بیش از روسیۀ اروپایی است، با این حال، برخی نواحی اوکراین نیز از تراکم جمعیت زیادی برخوردار است. منطقه‌ای که از انگلستان تا شمال فرانسه، فرو بومان (کشورهای بلژیک، هلند و لوکزامبورگ)، منطقۀ راین ـ رور آلمان و به سمت جنوب، تا شمال ایتالیا کشیده شده است، متراکم‌ترین جمعیت را در سطح قاره دارد. به‌طور کلی، جمعیت اروپا شدیداً شهری است، به نحوی که نرخ شهرنشینی از میزان صنعتی شدن فزونی یافته است. بدین‌سان، بریتانیا و آلمان در بین کشورهای اروپایی بیشترین نسبت جمعیت شهری را دارند، در حالی که این نسبت در آلبانی و پرتغال از دیگر کشورهای این قاره کمتر است. اروپا دارای گروههای زبانی و قومی بسیاری است. این قاره دارای نزدیک به 60 زبان بومی است که بیشتر آنها در یکی از 3 گروه عمدۀ زبانی رومیایی (رُمانس)، ژرمنی و اسلاوی جای می‌گیرند. این 3 گروه عمده همگی از زبانی هند و اروپایی که توسط مهاجران نخستین از آسیای جنوب غربی به این قاره آورده شده بود، نشئت می‌گیرند. گروه زبانهای رومیایی که ریشه در زبان لاتینی دارند، شامل زبانهای فرانسوی، اسپانیایی، پرتغالی، ایتالیایی، رومانیایی و رومانْش است. زبانهای ژرمنی از زبانی که میان مردمان دوران باستان در جنوب اسکاندیناوی و دانمارک رواج داشت، سرچشمه گرفته‌اند و زبانهای آلمانی، انگلیسی، هلندی (و فلانْدْری)، دانمارکی، نروژی، سوئدی و ایسلندی را شامل می‌شوند. گروه زبانهای اسلاوی شاخص اروپای شرقی و جنوب شرقی است و شامل زبانهای روسی، لهستانی، چکی، اسلواکی، اوکراینی، بِلاروسی، بلغاری، اسلُوِنی و صربی ـ کرواتی می‌شود. 

 دیگر زبانهای این قاره عبارت‌اند از یونانی که زبانی هند و اروپایی است، زبانهای فینو ـ اوگری که مجاری و فنلاندی ازجملۀ آنها ست و انواع زبانهای ترکی که در جنوب شرقی اروپا رواج دارند. 
اکثریت مردم اروپا مسیحی، و پیرو یکی از 3 مذهب اصلی این دین هستند. مردم کشورهای رومیایی زبان ایتالیا، اسپانیا و فرانسه، همراه با مردمان ایرلند، لهستان، اوکراین و برخی قسمتهای دیگر اروپای مرکزی و شرقی عمدتاً کاتولیک رومی، و مردم بریتانیا، شمال اروپا و قسمت شمالی بخش مرکزی این قاره بیشتر پرتستان هستند؛ در حالی که اغلب مردمان روسیه و بخشهایی از منطقۀ بالکان پیرو کلیسای ارتدکس شرقی‌اند. گروههای مختلفی از مسلمانان نیز در سرتاسر اروپا پراکنده‌اند. اروپا در گذشته مبدأ اصلی مهاجرانی بود که در قارۀ آمریکا و سرزمینهای استرالیا، افریقای جنوبی و نیوزیلند اقامت گزیدند و موجب توسعۀ اقتصادی آنها شدند. امروزه، گرچه اروپا از نظر جمعیت از مناطق نسبتاً پرتراکم است، هنوز کانون جذب مهاجرانی از دیگر قاره‌ها به‌شمار می‌رود که در جست‌وجوی کار و برخورداری از زندگی بهتر، به آن روی می‌آورند. 

اقتصاد

اروپا نخستین منطقۀ بزرگ جهان بود که به اقتصاد نوین (مدرن) بر اساس کشاورزی تجاری و توسعۀ صنعتی دست یافت. کشورهای اروپای غربی از مرفه‌ترین و توسعه‌یافته‌ترین کشورهای جهان به‌شمار می‌روند، اما کشورهای اروپای جنوبی و شرقی از این نظر تا حدی عقب‌ترند. در بیشتر کشورهای اروپایی، کشاورزی کمتر از  8/ 1 نیروی کار را به خود اختصاص داده، هرچند این میزان در کشورهای غربی به مراتب کمتر از کشورهای شرقی و جنوبی اروپا ست. کشاورزی اروپا بسیار مکانیزه است و واحدهای کشاورزی کوچک خانوادگی در غرب و جنوب این قاره غلبه دارند. تا اوایل دهۀ 1990م کشاورزی در شرق اروپا به صورت تعاونیهای اشتراکی اداره می‌شد، ولی از آن به بعد، به سوی خصوصی شدن تمایل یافته است.
کشاورزی در دشت اروپای شمالی عمدتاً به تولید علوفه و خوراک دام (مانند جو و جو دوسر)، پرورش گاو شیرده و پرواری، کشت گندم، انواع سبزی و سبزیهای ریشه‌ای (مانند سیب‌زمینی) و گل اختصاص دارد. در مقابل، در دشت روسیه بیشتر بر کشت غلات، ازجمله ذرت و گندم بهاره تأکید می‌شود. اروپای جنوبی نیز بیشتر در تولید میوه (به‌ویژه انگور)، انواع سبزی و زیتون فعالیت دارد. اروپای غربی از علمی‌ترین و پرحاصل‌ترین شیوۀ کشاورزی برخوردار است، حال آنکه روشهای نامناسب تولید در اروپای شرقی و اقلیم خشک اروپای جنوبی مانع بهره‌وری کافی در کشاورزی آنها ست. 
جنگل‌داری در اسکاندیناوی و روسیه متمرکز است. پرحاصل‌ترین فعالیتهای ماهیگیری اروپا در اقیانوس اطلس شمالی و آبهای مجاور آن، یعنی دریای نروژ، دریای شمال و خلیج بیسکِی صورت می‌گیرد. روسیه، نروژ، دانمارک، اسپانیا و ایسلند بیشترین سهم را در ماهیگیری اروپا به خود اختصاص داده‌اند.
صنایع معدنی اروپا عمدتاً بر استخراج زغال‌سنگ و سنگ آهن متکی است. البته بسیاری از ذخایر زغال‌سنگ اروپا رو به اتمام است. در اروپا، تولید نفت در مقیاس بزرگ محدود به استخراج ذخایر نفت دریای شمال، متعلق به بریتانیا و نروژ، و ذخایر نفت رومانی و روسیه است. بیشتر کشورهای اروپایی به شدت وابسته به نفت وارداتی‌اند. همچنین هلند، بریتانیا، و رومانی بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز طبیعی در اروپا به‌شمار می‌روند. 
اروپا حدود ¼  برق جهان را تولید می‌کند. صنایع تولیدی اروپا با اینکه تا حد زیادی به واردات مواد خام وابسته است، بسیار پیشرفته است. اروپای غربی، فراتر از صنایع سنگین پایه، به ساختار اقتصادی پساصنعتی دست یافته که بر یک رشته از واحدهای صنعتی خدماتی و نیز تولید کارخانه‌ای دستگاهها و ماشینهای باکیفیت بالا و محصولات فلزی، کالاهای برقی، پارچه‌های الیاف مصنوعی، مواد پتروشیمی، خودرو، هواپیما، رایانه، و کالاهای مصرفی الکترونیکی استوار است. 
اقتصاد اروپای شرقی به مراتب کمتر توسعه یافته است و به شدت بر صنایع پایۀ آهن و فولاد، نساجی و فرآوری مواد غذایی تکیه دارد و بخشهای صنعتی ـ خدماتی آن به نحوی چشمگیر کوچک‌تر است. اروپا تقریباً نیمی از تجارت بین‌المللی جهان را در دست دارد. بیش از  5/ 1 کل تولید ناخالص ملی در «ناحیۀ اقتصادی اروپا»، به عنوان بزرگ‌ترین بلوک تجارت آزاد در جهان، به صادرات اختصاص دارد. مواد غذایی، نفت و مواد خام مهم‌ترین واردات اروپا، و انواع کالاهای سرمایه‌ای و مصرفی، شامل ماشین‌آلات، خودرو، ابزارهای الکترونیکی، مواد شیمیایی و منسوجات از صادرات آن به‌شمار می‌روند. 
جمع‍‌ (برآورد 2006م): 452‘618‘731 تن.    (105)