ارمنی، مناسک

اَرْمَنی، مَناسِک [manāsek-e armanī]، نیایشها و اعمال دسته‌جمعی ارمنیان پیرو کلیسای مُرسَلی (ارتدکس) و نیز ارمنیان کاتولیک. ارمنیان که خود را «نخستین ملت مسیحی» می‌دانند، توسط قدیس گریگور (گرِگوریوس) منور در حدود سال 300م به این دین گرویدند. ادعیۀ گریگور قدیس که در کلیساهای مرسلی و کاتولیک معمول است، بر مبنای الگوی ادعیۀ انطاکی یعقوب حواری (اصغر) و ادعیۀ بیزانسی قدیس یوحنای زرین دهان تهیه شده است و معمولاً به 5 بخش تقسیم می‌شود: 1. دعاهای آمادگی در غرفۀ مقدس؛ 2. دعاهای آمادگی در محـوطۀ محراب اصلـی؛ 3. آماده‌سـازی و تبرک نذورات؛ 4. مناسک نوآموزان؛ 5. دعای مؤمنان که به آیین عشای ربانی منتهی می‌شود. کلیساهایی که مناسک ارمنی در آن مراعات می‌شود، برخلاف کلیساهای دارای مناسک بیزانسی، عموماً فاقد شمایل‌اند و به جای دیواره‌ای که محراب را از بدنۀ اصلی کلیسا مجزا می‌کند و جای قرار دادن شمایلهاست، پرده‌ای دارند که طی قسمتهایی از مراسم نیایش، کشیش و محراب را پنهان می‌کند، خودِ مراسم عشـای‌ ربانی، همانند دیگر کلیسـاهای ‌ارتدکس به‌ دو گونه برگذار می‌شود.
مراسم عبادی مبتنی است بر کتابهایی مانند تُناتْسویْـتس، شامل آداب اجرای نماز؛ پاتاراگاماتویْـتس، کتاب آیین مقدس، شامل همۀ دعاهایی که کشیش می‌‌خواند؛ چاشُتْس، کتاب نیمروز، شامل منتخباتی از رسالات عهد جدید و انجیلها برای خواندن در هر روز؛ و ژاماگیرْک، کتاب ساعات ادعیه، شامل دعاها و مزامیر هفت‌گانۀ روز، عمدتاً سحرگاهی، صبحگاهی و شامگاهی.    (101)