ارلاندو

اُرْلانْدو [orlāndo]، ویتّوریو اِمـانـوئـلـه (1860-1952م/ 1239-1331ش)، دولتمرد و نخست‌وزیر ایتالیا در سالهای آخر جنگ جهانی اول و رئیس هیئت نمایندگی کشورش در کنفرانس صلح وِرسای.

ارلاندو در پالرمو تحصیل کرد و پیش از آنکه در 1897م به عضویت مجلس نمایندگان درآید، با نوشتن مطالبی در زمینۀ اصلاح شیوۀ انتخابات و مدیریت دولتی شهرتی به دست آورد. وی در سالهای 1903-1905م وزیر آموزش و پرورش، و در سالهای 1907- 1909م وزیر دادگستری شد و در 1914م همان مقام را دوباره احراز کرد. او از ورود ایتالیا به جنگ پشتیبانی کرد و در اکتبر 1917 در بحرانی که متعاقب شکست نیروهای ایتالیا از ارتش اتریش در نبرد کاپورِتّو پیش آمد، نخست‌وزیر شد و کشورش را به فعالیت تازه‌ای واداشت.

ارلاندو پس از پایان پیروزمندانۀ جنگ به پاریس و ورسای رفت و در آنجا با متحدانش، به ویژه وودْرو ویلسِن، رئیس‌جمهور ایالات متحده بر سر ادعاهای ایتالیا نسبت به قلمرو سابق اتریش به کشمکش سختی پرداخت.

در مسئلۀ بندر فیومه ــ که پس از جنگ، یوگسلاوی مدعی آن بود ــ ویلسن مستقل از ارلاندو مستقیماً به مردم ایتالیا متوسل شد، ولی در این کار شکست خورد. ناتوانی ارلاندو در گرفتن امتیاز از متحدانش موقعیتش را به سرعت متزلزل ساخت و او در ژوئن 1919 استعفا کرد، اما در دسامبر همان سال به ریاست مجلس نمایندگان انتخاب شد. ارلاندو در کشمکش روزافزون میان سازمانهای کارگری و حزب جدید فاشیستِ بنیتو موسولینی، نخست از موسولینی پشتیبانی کرد، ولی وقتی جاکومو ماتِئوتی، رهبر حزب سوسیالیست به دست فاشیستها ترور شد، حمایتش را از وی قطع کرد (این قتل نشانۀ آغاز دیکتاتوری موسولینی در ایتالیا بود). ارلاندو در انتخابات محلی سیسیل با فاشیستها مخالفت کرد و به نشانۀ اعتراض به تقلب انتخاباتی آنها، از ریاست مجلس استعفا کرد (1925م).

ارلاندو تا آزاد شدن رم در خلال جنگ جهانی دوم، از کار برکنار ماند؛ وی سپس عضو مجلس مشورتی و رئیس مجلس مؤسسان شد؛ ولی به سبب مخالفت با پیمان صلح، در 1947م استعفا کرد. ارلاندو در 1948م به عضویت سنای جدید ایتالیا انتخاب گردید و در همان سال نامزد ریاست جمهوری شد (مقامی که پارلمان مسئول آن را انتخاب می‌کرد)، ولی از لوئیجی اِینائودی شکست خورد.  (100)