آرل

آرْل [ārl]، شهـری در استـان بـوش ـ دو ـ رُن از منطـقـۀ پرُوانس ـ آلپ ـ کُت ـ د´آزور، واقع در جنوب شرقی فرانسه، در دشت کامارگ و در محلی که رود رُن شاخه شاخه شده، در شمال غربی مارسِی تشکیل دلتا می‌دهد. این مکان که در زمان لیگورها نیز اهمیت داشت، در امپراتوری روم غربی به شهری مهم به نام آرِلاته تبدیل شد. در سدۀ 1 م سَن تروفیم اسقف‌نشین آرل را ــ که تا 1790م پا برجا بود ــ بنیان گذارد. 
این شهر در سدۀ 6 م به دست ویزیگوتها، و سپس در 730م به دست مسلمانان افتاد؛ در سدۀ 10م پایتخت پادشاهی بورْگونْی شد و بعدها به پادشاهی آرل شهرت یافت. آرل در سدۀ 12م به‌صورت واحدی مستقل، شبیه به جمهوریهای ایتالیایی درآمد و در تجارت و دریانوردی سرآمد روزگار خود شد و در 1239م به پروانس پیوست. قسمتهایی از دیوار گرد شهر کهن، مربوط به دوران رومیان است و میدانی ورزشی متعلق به سدۀ 1 ق‌م، با گنجایش بیش از 20 هزار تماشاگر در آنجا وجود دارد که هنوز در آن گاوبازی و نمایش اجرا می‌شود. 
از حفاریهای انجام گرفته در تئاتر رومِی آرل اشیائی هنری، از جمله مجسمۀ «ونوسِ آرل» به دست آمده است که اکنون در موزۀ لوور نگهداری می‌شود. کلیسای سن تروفیم آرل که در سدۀ 7 م بنا گردیده، چندین بار بازسازی شده است؛ بنای آن بیشتر به سبک رُمانِسک سده‌های 11 و 12م است، اما در سدۀ 15 م بخشهایی بدان افزوده‌اند. این بخشها عبارت‌اند از نمای حجاری شدۀ بنا که بازتابی است از معماری روم باستان، و رواقی پر از تندیس که زیباترین رواق در فرانسه به شمار می‌رود. «موزۀ آرل» که صنایع و هنرهای پروانسی را به نمایش گذارده است، به دست فرِدِریک میستْرال، شاعر پروانسی بنیاد نهاده شد. وی بخش عمدۀ جایزۀ نقدی نوبل خود را وقف ساختن آن کرد. ونسان وان گوگ نقاش نخستین دورۀ خلاقیت هنری خود را وقتی آغاز کرد که در آرل زندگی می‌کرد (1888-1889م). آرل که در زمان رومیها از پایگاههای کشتیهای جنگی بوده است، هنوز بندری رودخانه‌ای به شمار می‌رود، به ویژه برای کشتیهای نفت‌کش که از طریقِ رود رن و «آبراه آرل به بندر بوک» به آنجا می‌آیند. صنایع این شهر شامل صنایع شیمیایی، فلزی و کاغذسازی است، اما اقتصاد آن بیشتر بر جهانگردی و کشاورزی استوار است. 
جمع‍ ‌(برآورد 2006م): 735‘ 53 تن.     (193)