آرگن

آرْگُن [ārgon] (Ar)، عنصری شیمیایی، گازی بی‌اثر از گروه صفر (گازهای کمیاب) در جدول تناوبی عناصر، فراوان‌ترین گاز در میان گازهای کمیاب کرۀ زمین و پرمصرف‌ترین آنها در صنعت. این گاز بی‌رنگ، بی‌بو و بی‌مزه توسط لُرد رِیْلی و سِر ویلیام رَمزی، دانشمندان انگلیسی، از هوا جدا شد (1894م). هنری کَوِنْدیش موقعی که دربارۀ نیتروژن جو تحقیق می‌کرد، در 1785م نتیجه‌گیری کرد که حداکثر 120/ 1 هوا می‌تواند گاز بی‌اثر باشد. کار او بیش از یک قرن به فراموشی سپرده شد، تا اینکه لرد ریلی متوجه شد نیتروژنی که پس از جدا کردن اکسیژن هوا به دست می‌آید، همیشه در حدود 5/ 0 ٪ چگال‌تر از نیتروژنی است که از دیگر منابع شیمیایی نظیر آمونیاک استخراج می‌شود. گاز سنگین‌تری که بعد از جدا کردن هر دو گاز نیتروژن و اکسیژن از هوا باقی ماند، نخستین گاز کمیابی بود که روی کرۀ خاکی کشف شد و به دلیل بی‌اثر بودنش از نظر شیمیایی، آرگن نامیده شد (در 1868م هلیم در خورشید از طریق طیف‌بینی کشف شده بود). 
آرگن3/ 1٪ وزن اتمسفر و94/ 0٪ حجم آن را تشکیل می‌دهد و در سنگها به صورت حبس شده یافت می‌شود. قسمت عمده‌ای از آرگن کرۀ خاکی از زمان‌تشکیل زمین،به سبب واپاشی ایزوتوپ پتاسیمِ40 که پرتوزای طبیعی و کمیابی‌است، در کانیهای محتوی پتاسیم تولید شده بود. این گاز از سنگهایی که هنوز محل شکل‌گیری آن است، رفته رفته به جوّ نشت می‌کند. از تولید آرگن 40 از واپاشی پتاسیم 40 برای تعیین عمر زمین استفاده می‌شود (عمرسنجی پتاسیم ـ آرگن). آرگنی که به طور طبیعی در کرۀ زمین یافت می‌شود، مخلوطی از 3 ایزوتوپ پایدار است: آرگن 36 (34/ 0٪)، آرگن 38 (06/ 0٪) و آرگن 40 (60/ 99٪). 
آرگن به مقیاس وسیع از تقطیر جزء به جزء هوای مایع به دست می‌آید. از آرگن در لامپهای برقی پرشده با گاز، لامپهای رادیو و شمارگرهای گایگِر استفاده می‌شود. همچنین برای ایجاد جوّ بی‌اثر در جوش‌کاری قوسیِ فلزاتی نظیر آلومینیم و فولاد ضد زنگ و نیز برای تولید و ساخت فلزاتی مانند تیتانیم، زیرکونیم و اورانیم، و برای رشد بلورهای نیمه رساناهایی چون سیلیسیم و ژرمانیم به میزان وسیعی به کار برده می‌شود. 
گاز آرگن در° 8/ 185- سانتی‌گراد به مایعی بی‌رنگ، و در °4/ 189- سانتی‌گراد به جامدی بلورین تبدیل می‌شود. این گاز را نمی‌توان در اثر فشار در دمای بالاتر از° 3/ 122- سانتی‌گراد به مایع تبدیل کرد و در این دما فشاری معادل حداقل 48 اتمسفر لازم است تا آن را به صورت مایع درآورد. در دمای °12 سانتی‌گراد، 94/ 3 حجم از گاز آرگن در 100 حجم از آب حل می‌شود. تخلیۀ الکتریکی در آرگن در فشار کم به رنگ قرمز کم رنگ، و در فشار زیاد به رنگ آبی فولادی ظاهر می‌شود. 
آخرین لایۀ الکترونی (پوستۀ والانس) آرگن 8 الکترون دارد که آن را بسیار پایدار و بنابراین، از نظر شیمیایی بی‌اثر می‌سازد. اتمهای آرگن با یکدیگر ترکیب نمی‌شوند و نیز مشاهده نشده است که از نظر شیمیایی با اتمهای عنصر دیگری ترکیب‌شوند. اتمهای آرگن به طور مکانیکی در حفره‌های قفس ـ مانند مولکولهای دیگر مواد، مثل بلورهای یخ یا ترکیب آلی هیدروکینون (موسوم به درون‌گیرهای ‌آرگن)، به دام می‌افتند. 
عدد اتمی: 18
وزن اتمی: 948/ 39 
دمای ذوب: °2/ 189- سانتی‌گراد 
دمای جوش: °7/ 185- سانتی‌گراد 
چگالی: (یک اتمسفر، صفر درجۀ سانتی‌گراد) 784/ 1 گرم بر لیتر 
ظرفیت (والانس): صفر 
آرایش الکترونی: 8- 8-2 یا 1s22s22p63s2 3p6 
(107)