آرتا

آرْتا [ārtā]، شهر و مرکز استان آرتا در منطقۀ ایپیرُس (اِپیروس باستان) یونان، واقع در کرانۀ چپ رود آراخْتُس در شمال خلیج آرتا. شهر جدید در محل آمبْراکیا، مهاجرنشین قدیم کورنتی که پایتخت پورهُس (پیروس)، شاه اپیروس بود، قرار دارد. این شهر در 189م توسط رومیها ویران شد.
اُکتاویانوس (بعداً آوگوستوس) به یادبود پیروزی خود بر مارکوس آنتونیوس در آکتیون (31ق‌م)، شهر جدیدی را به نام نیکوپولیس‌آکتیا برپا داشت؛ در نتیجه آمبراکیا اهمیت خود را از دست داد.
سابقۀ تاریخی آرتا پس از آن، به ویرانی نیکوپولیس آکتیا در سدۀ 11م توسط بلغارها بازمی‌گردد. آرتا به عنوان اسقف‌نشینی بیزانسی از محاصرۀ نُرمانها (1083م) و جباران یونانیِ اپیروس مصون ماند و در 1318م به دست خانوادۀ اُرسینی از سِفالونیا افتاد. این شهر در 1449م به تصرف ترکها درآمد، اما به زودی از آنِ ونیز شد؛ پس از دورۀ کوتاهی که فرانسویان بر آن حکم راندند، یک بار دیگر به دست ترکها افتاد. از آرتا در سده‌های 16 و 17م به سبب مؤسسه‌های آموزشی آن نام برده شده است. در طول جنگ استقلال یونان (1821- 1829م) و پس از آن، بارها بر سر این شهر جنگ درگرفت، اما در 1881م عثمانی آن را به یونان واگذار کرد. پس از جنگهای بالکان در 1912-1913م آرتا به پادشاهی یونان پیوست.
مطران‌نشینِ آرتا کشاورزی پر رونقی دارد و باغهای پرتقال، لیمو و لیموترش آن را احاطه کرده است. تولیدات این شهر پارچه‌های پشمی و نخی و نیز قلاب‌دوزی است. در بالای آکروپولیس باستانی، بقایای دژی بیزانسی قرار دارد و بیرون از شهر چندین کلیسای اواخر سدۀ13و14م با موزائیکها و سفـالهای لعابـدار، و 3 صومعـۀ سـدۀ 13م یـافـت مـی‌شود. 
جمع‍ ‌(برآورد 2005م) شهر: 540،19 تن، استان: 680،77 تن.    (105)