آذرماهان

آذَرْماهان [āzar māhān]، نام چند شخصیت و ازجمله یکی از سرداران سپاه ایران در زمان ساسانیان. این نام با املای ̉twrm̉ħ’n بر روی دو مهر ساسانی یافت شده، و متشکل از نام دو تن از ایزدان زردشتی، یعنی «آذر» و «ماه» است (ژینیو، 37).
گفته می‌شود در حملۀ سپاه ایران به سرزمین روم در عهد خسرو انوشیروان، فرماندهی سپاه ایران برعهدۀ شخصی به نام آذرماهان بود. وی در این حمله، انطاکیه را غارت کرد و292 هزار نفر را به اسیری گرفت (مشکور، 2/906-907). 
پروکوپیوس در وصف جنگهای قباد، نام سردار وی را به صورت آزارتس می‌آورد که به نظر می‌رسد همان آذرماهان باشد. به گفتۀ این مورخ در نبرد سال 521م فرماندهی سپاه ایران با آزارتس بود، و وی با سپاهی متشکل از 15 هزار سوار به خاک روم حمله برد (I/145). در این نبرد، هرچند آزارتس بر رومیان غلبه یافت و با پیروزی به ایران بازگشت، ولی چون جایی را متصرف نشده، و کشتگان بسیاری هم به جا گذاشته بود، قباد بر وی خشمگین شد، و پس از سرزنش بسیار، او را از فرماندهی فرو کشید (همو، I/161 ff., 174-177). 
در جایی دیگر از شخصی به نام آذرمانان از ده هرستان، از توابع ماربین اصفهان یاد شده است که به روزگار پیروز، پسر یزدگرد ساسانی می‌زیسته است (اصفهانی، 169). 

مآخذ

اصفهـانی، محمدمهدی، نصف جهـان فـی تعریف الاصفهـان، بـه کـوشش منوچهر ستوده، تهران، 1368ش؛ مشکور، محمدجواد، تاریخ سیاسی ساسانیان، تهران، 1366ش؛ نیز: 

Gignoux, Ph., Noms propres Sassanides en Moyen-Perse Epigraphique, ed. M. Mayrhofer and R. Schmitt, Wien, 1986; Procopius, History of the Wars, tr. H. B. Dewing, London, 1954. 
عسکر بهرامی