اذرعات

اَذْرِعات [āzre’āt]، شهری در ۱۰۶ کیلومتری جنوب دمشق در سوریه که امروزه دَرعا خوانده می‌شود.
این شهر از پیش از اسلام، به سبب واقع شدن بر سر راه مهم تجاری میان شام و دیگر مراکز مهم در زمرۀ شهرهای مهم عرب‌نشین شام به شمار می‌آمد، چنان‌که نام آن در اشعار دورۀ جاهلیت نیز آمده است.
نخستین‌بار از این شهر در کتاب مقدس (عهد عتیق) به عنوان یکی از دو پایتخت عوج، پادشاه باشان نام برده شده است که موسیٰ (ع) پیش از ورود به کنعان آن را متصرف شد.
اذرعات در سده‌های آغازین میلادی و در ایام «مبشرین مسیحی» یکی از شهرهای مشهور به شمار می‌رفت و ظاهراً اسقف‌نشین بود. در دورۀ رومیها، این شهر اَدراعِنه خوانده می‌شد و از شهرهای مهم سرزمین عرب به حساب می‌آمد که بر سر راه اصلی بُصریٰ به بِت رِشا (کاپیتولیاس) قرار داشت.
مسلمانان در زمان خلافت ابوبکر اذرعات را به صلح گشودند. در دورۀ جنگهای صلیبی، مسیحیان این شهر را شهرِ برنار دِتامپ می‌خواندند.
آثار بسیاری از دورۀ رومیان در این شهر برجاست؛ از جمله کلیسای منسوب به جیورجیوس مقدس یا خضر(ع) که پیش از ۵۱۶م معبد بت‌پرستان بود. آثار ویرانۀ مسجدی که در ۶۵۱ق/۱۲۵۳م برپا شده بود، در کنار ویرانه‌های باقی‌مانده از دورۀ رومی ـ یونانی به چشم می‌خورد.
هم‌اکنون، درعا شهری است با ایستگاه راه‌آهن، ادارات مختلف دولتی و تأسیسات فرهنگی و اجتماعی ـ اقتصادی که در کنار وادی زیدی، یکی از شاخه‌های اصلی رود یرموک قرار دارد و مرکز استانی به همین نام است. این شهر در نزدیکی مرز سوریه با اردن در ارتفاعی حدود ۵۲۰ متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد. درعا امروزه یکی از ایستگاههای مهم راه‌آهن سراسری دمشق به عمان و مدینه ــ که خطوطی از آن به بصریٰ و حیفا نیز متصل است ــ به شمار می‌رود. ناحیۀ درعا با وسعت ۷۳۰‘ ۳ کمـ ۲، در ۱۳۶۶ش/۱۹۸۷م دارای ۴۶۰ هـزار نـفر جمعیت بود.*

مآخذ

ابن خردادبه، عبیدالله، المسالک و الممالک، لیدن، 1889م؛ ابن عبدالمنعم حمیری، محمد، الروض المعطار، به کوشش احسان عباس، بیروت، 1980م؛ ابوالفدا، تقویم البلدان، به کوشش رنو و دوسلان، پاریس، 1840م؛ اصطخری، ابراهیم، مسالک الممالک، لیدن، 1927م؛ امرؤالقیس، دیوان، بیروت، 1377ق/ 1958م؛ بستانی؛ بلاذری، احمد، فتوح‌البلدان، به کوشش عبدالله انیس الطباع، بیروت، 1407ق/1987م؛ خوری، سلیم جبرائیل و سلیم میخائیل شحاده، آثار الادهار، بیروت، 1291ق/1875م؛ طبری، تاریخ؛ علی، احمداسماعیل، تاریخ بلادالشام، دمشق، 1404ق/1984م؛ علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، 1971م؛ قلقشندی، احمد، صبح‌الاعشى، قاهره، 1383ق/1963م؛ کتاب مقدس (عهد عتیق)؛ 1906م؛ هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، بیروت، 1928م؛ یاقوت، بلدان؛ نیز:

Britannica, Book of the Year (1988(; Grousset, R., Histoire des croisades et du royaume Franc de Jérusalem, Paris, 1934-1935; Judaica; Le Strange, G., Palestine under the Moslems, Beirut, 1965; «Palestine and Transjordan», «Syria», The Middle East Intelligence Handbooks 1943-1946, London, 1987; Pauly.
عباس سعیدی