افنی

اِفْنی، یا ایفنی، منطقه‌ای در جنوب مغرب (مراكش)، در ساحل اقیانوس اطلس كه بیش از یك سده (1860- 1969 م) مستعمرۀ اسپانیا بود.
این منطقه كه میان °28 و ´54 و ´´3 طول شرقی و °29 و ´38 و ´´10 عرض شمالی، در 88 كیلومتری جنوب تیزنیت، قرار گرفته است، حدود 500‘1 كمـ2 مساحت دارد و از شمال به وادی بوسدره، از شرق به صحرای مغرب، از جنوب به وادی نون و از غرب به اقیانوس اطلس محدود است. جمعیت آن كه عمدتاً از بربرهای آیت باعمران تشكیل شده، در 1967 م بالغ بر 53 هزار تن بوده است و از این میان حدود 8 هزار تن اسپانیایی بوده‌اند، اما پس از الحاق این منطقه به مغرب و خروج اسپانیاییها، جمعیت آن كاهش یافته، و در 1971 م به حدود 46 هزار تن رسیده است. مركز آن سیدی افنی با جمعیتی نزدیك به 14 هزار تن (در 1971 م)، در گذشته مركز اداری حكومت افریقای غربی اسپانیا بوده، و امروزه بندری تجارتی و مركز صنایع دستی است.
هوای این منطقه، گرم و خشك، و بارندگی آن اندك و پراكنده است. بخش جنوبی افنی منطقه‌ای نیمه صحرایی است كه از منابع كافی برای فعالیتهای اقتصادی و كشاورزی برخوردار نیست. از این رو، افنی برای تأمین نیازهای خود همواره به مغرب وابسته بوده است و به همین سبب، نیمی از نیروی كار این منطقه برای یافتن كار راهی مناطق دیگر مغرب می‌شده‌اند. محصولات كشاورزی افنی محدود به برخی حبوبات و زیتون است كه در پاره‌ای نقاط آن كشت می‌شود. دامداری، به ویژه پرورش گاو و گوسفند و بز منبع اصلی درآمد ساكنان این منطقه است. ماهیگیری نیز در سواحل افنی رواج دارد (بن عربی، 71؛ بریتانیكا؛ بروكهاوس؛ كلیر ... ؛ EI2).
تاریخ سیاسی افنی به سدۀ 15 م باز می‌گردد. هنگامی كه اسپانیاییها در 1476 م در محلی از این منطقه كه سانتا كروز دِ مارپكنیا نامیده شد، مركزی برای حمایت از فعالیتهای تجارتی و ماهیگیری خود در جزایر قناری ایجاد كردند؛ اما این منطقه در 1524 م به تصرف حكومت مغرب درآمد ( بریتانیكا؛ كلیر؛ EI2). در سدۀ 19م، پس از جنگی كه به معاهدۀ تطوان در 1860م انجامید، این منطقه بار دیگر به حاكمیت اسپانیا درآمد، اما سلطۀ اسپانیاییها بر آن تا نیمۀ نخست سدۀ 20 م كامل نشد. در این فاصله، حكومت اسپانیا همواره در پی گسترش قلمرو خود در این منطقه بود؛ تا اینكه در پی قراردادهای 1904 و 1912 م میان فرانسه و اسپانیا سلطۀ اسپانیا بر افنی تثبیت گردید و سرانجام در 1934 م اسپانیا بر تمام این منطقه تسلط یافت (یحیى، 3 / 383-386، 432-433؛ بن عربی، همانجا؛ بریتانیكا؛ لاروس بزرگ؛ كلیر؛EI2؛ GSE). در 1946 م، این منطقه بخشی از افریقای غربی اسپانیا گردید و سیدی افنی، چنانكه گفته شد، مركز حكومت واحد این قلمرو بود. پس از استقلال مغرب در 1956 م، دولت مغرب درصدد بازپس گرفتن افنی از اسپانیا برآمد و نماینده‌ای از این منطقه نیز به عضویت مجلس قانون‌گذاری مغرب فرستاده شد. در اواخر 1957م، برخوردهایی میان نیروهای نظامی مغرب و اسپانیا در این منطقه درگرفت كه با عقب‌نشینی نیروهای مغرب پایان یافت. در ژانویۀ سال بعد، افنی به صورت استانی مستقل از صحرای اسپانیا درآمد كه فرماندار نظامی مخصوص به خود داشت. در دسامبر 1965، قطعنامه‌ای در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید كه اسپانیا را به بیرون بردن هرچه زودتر نیروهای خود از افنی فرا می‌خواند. سرانجام دولتهای اسپانیا و مغرب برای انتقال حاكمیت این منطقه به مغرب به توافق رسیدند و افنی در ژانویۀ 1969 به دولت مغرب واگذار شد. افنی اكنون بخشی از استان اگادیر است و از مراكز مهم تجاری در ناحیۀ سوس شمرده می‌شود (بن عربی، همانجا؛ بریتانیكا؛ لاروس بزرگ؛ كلیر؛ EI2).

مآخذ

ابن عربی، صدیق، كتاب المغرب، بیروت، 1404 ق / 1984 م؛ یحیى، جلال، المغرب الكبیر، بیروت، 1981 م؛ نیز:

Britannica; Brockhaus; Collier’s Encyclopedia, London / New York, 1988; EI2; Grand Larousse; GSE
بخش جغرافیا