اعتبارخان

اِعْتِبارْخان (د 12 ربیع‌الاول 1032 ق / 4 ژانویۀ 1623 م)، خواجه‌سرا، دیوان‌سالار و حاكم آگره در دورۀ اكبر و جهانگیر، امپراتوران مغول هند. نام اصلی اعتبارخان دانسته نیست و آگاهی ما از زندگی و مشاغل او بیشتر به روزگار جهانگیر مربوط است؛ بجز آن گفته شده است كه پیش از این، زمان خان و بهادرخان را خدمت می‌كرد و در 974 ق / 1566 م چون این دوخان شیبانی در جنگ با اكبر، پادشاه هند كشته شدند، اعتبار خان به اكبر پیوست (ابوالفضل، 2 / 289-295؛ جهانگیر، 429؛ كیول‌رام، 11؛ حسینی، 367) و حدود 3 سال در دیوان او به خدمت پرداخت.
اعتبارخان پس از تولد شاهزاده سلیم (977 ق / 1569 م) كه بعدها با لقب جهانگیر به سلطنت رسید، به مقام ناظر دیوان و سرپرست شاهزاده گمارده شد (جهانگیر، همانجا؛ حسینی، 346؛ شاهنواز، 1 / 134). او در نخستین سال حكومت جهانگیر (1014 ق / 1605 م) لقب اعتبار خان گرفت (كیول‌رام، همانجا) و سال بعد (1015 ق) كفالت گوالیار به او واگذار شد (همانجا؛ جهانگیر، 65). اعتبار خان تا 1031 ق در دیوان جهانگیر خدمت كرد و از سوی او به منصب «پنج هزاری ذات و سه هزار سوار و سپس چهار هزار سوار» سرافراز شد و به حكومت آگره، پایتخت هند، منصوب، و محافظت از قلعۀ آگره و خزانۀ حكومتی به او واگذار شد (همو، 212، 392؛ حسینی، همانجا؛ قس: خافی‌خان، 333).
اعتبارخان در كشمكش میان جهانگیر و فرزندش شاه جهان، از جهانگیر حمایت كرد و در برابر هجوم شاه جهان به آگره در 1032 ق / 1623 م سخت پای فشرد و نیروهای شاه جهان را از ورود به قلعۀ آگره بازداشت. پس از این رخداد، جهانگیر به پاس پایداری و وفاداری اعتبارخان، لقب ممتاز خان و منصب شش هزاری ذات و پنج هزار سوار بدو داد (جهانگیر، 409-410؛ حسینی، 367؛ قس: كیول‌رام، 12).
اعتبارخان پس از 56 سال خدمت به جهانگیر، درگذشت (جهانگیر، 429). از یادگارهای او در آگره، ساختمانی برجای مانده است (محمد لطیف، 196).

مآخذ

ابوالفضل علامی، اكبرنامه، به كوشش مولوی عبدالرحیم، كلكته، 1879 م؛ جهانگیر گوركانی، محمد، جهانگیر نامه، به كوشش محمد هاشم، تهران، 1359 ش؛ حسینی، كامگار، مآثر جهانگیری، به كوشش عذرا علوی، علیگره، 1978 م؛ خافی خان نظام‌الملكی، محمد هاشم، منتخب اللباب، به كوشش كبیرالدین احمد و غلام قادر، كلكته، 1865 م؛ شاهنوازخان، مآثر الامرا، به كوشش مولوی عبدالرحیم، كلكته، 1888 م؛ كیول‌رام، تذكرة الامراء، به كوشش معین الحق و انصار زاهدخان، كراچی، 1986 م؛ نیز:

Muhammad Latif, Agra, Calcutta, 1896
مجید سمیعی